24.08.2023, 12:18

Kim Bu Felek?

Hem şarkılarda hem türkülerde sıkça geçen feleğin peşine düşelim biraz. Yanılma payımı saklı tutarak söyleyeyim: Başka bir dilde ve dinde karşılığı bulunduğunu sanmıyorum. Dinlerde çeşitli adlarla anılan Tanrılar var, şeytan var, kader, talih, alınyazısı gibi kavramlar var ama felek? Kim, diye sordum başlıkta; çünkü bir insan gibi çıkıyor karşımıza. “Bari felek ben yüzüne söyleyim,” dendiğine göre yüzü var. Şarkının sonraki dizelerinde, “Aman felek sohbetini neyleyim,” dendiğine bakılırsa kendisiyle oturulup sohbet de edilebiliyor. Bir başka şarkı da doğruluyor yüzü olduğunu. “Şu felek yüzüme gülmeyiversin / her gün başka gülen yüzlerin yeter”. Yine bir başka şarkıdan öğreniyoruz ki elleri de var. Gerçi şarkıda bu Osmanlıca bir tamlama olarak dile getiriliyor ama “Dest-i gaddar-ı felek aldı da can yoldaşımı / Koydu hummalar içinde şu çilekeş başımı” derken sözü edilen ‘feleğin acımasız eli’.

“Oy felek, ay felek, ah felek!” diye hep ünlemlerle sesleniliyor kendisine. Kimi zaman kambur oluyor, kimi zaman “kahpe” diye niteleniyor. Bu son niteleme kadın olduğunu düşündürüyorsa da bu konuda başka veri yok. Tıkır tıkır işleyen düzeni bozuyor, pişmiş aşa su katıyor: “Bir sevda geldi başıma / Felek su kattı aşıma”. Bir de acımasız ki! O kadar olur! “Ben feleğe neylemişim, beni her bahar ağlatır,” diye yakınılan o! “Dil şad olacak diye kaç yıl avuttu felek” diye gönülleri aldatan o. İnsanlara acı çektirmek için elinden geleni yapıyor. Gurbete düşürüyor: “Ben ne kusur ettim sana ey felek / Diyar-ı gurbete yar ettin beni”. Dokunduğu her şeye üzüntü, keder, hüzün bulaştırıyor:

Bugün benim efkârım var zarım var / Değme felek değme, değme gülüme benim”.

Kırk yılın başında “Eşi yoktur bana bir sevgili vermiş ki felek / Civelektir, civelektir, civelek,” dendiği oluyorsa da buluşmalar, kavuşmalar “Mevlam seni bana versin,” denerek, “Tanrı buluşturacak mahşerde ikimizi,” denerek Allah’tan isteniyor. Felek hiç iyi şeyler vermiyor, hep kötülük peşinde. Gerçi başa gelenlerin, acıların, çilelerin dünyanın adaletsizliğine bağlandığı (Adaletin bu mu dünya / Ne yâr verdin ne mal dünya), kaderden bilindiği de (Çekerim her cevri sineye kaderdir diyerek) olmuyor değil ama genellikle bütün kötülükler feleğin başının altından çıkıyor: Bitmez çilelere düşüren (Ben küskünüm feleğe  / Düştüm bitmez çileye), dert üstüne dert veren (Bilmem feleğin kastı ne / Dert verdi derdim üstüne), insana her kötülüğü yapan (Felek beni kul eyledi / Yaktı yıktı, kül eyledi) hep o. Zulmettiği yetmiyor gibi, “Âlemde felek zulmedecek bir beni seçti ” dendiğine göre bir de seçiyor zulmedeceği kişiyi.

Aslında “gökyüzü” demek “felek”. Zamanla “dünya, evren, âlem” gibi yan anlamlar kazanmış ve yan anlamları gerçek anlamının önüne geçmiş.

Eller hep gökyüzüne açıldığı, yüzyıllardan beri Tanrıların yukarılardan, gökyüzünden insanlara baktığı varsayıldığı için olmalı, gökyüzü ile Tanrı kavramı arasındaki yakınlık kurulmuş. “Gönlümdeki arzuyu / Dinmeyen bu sızıyı / Tanrı yazmış yazıyı / Kul neylesin neylesin”, diyen sözlerin söylediği gibi alın yazısı denen kaderin belirleyicisi Tanrı! Ama felek kavramı o kadar güçlenmiş, o kadar ağır basmış ki insanın alnına Allah tarafından yazıldığı varsayılan alın yazısının bile feleğe mal edildiği olmuş: “Ne gelen ne soran var, acı geçti günlerim / İçtim sabaha kadar yaşla doldu gözlerim / Felek böyle istemiş, böyle yazmış yazımı”.

Ancak bizim şarkılarımıza, türkülerimize bakıldığında Allah ile felek arasında  adeta bir işbölümü var. Kötülükleri, acıları, belaları Allah’a bağlamak günah! Ne yapmış halk zekâsı? İçini boşaltacağı, öfkesine hedef seçeceği başka bir varlık icat etmiş. İyilikleri Allah’tan beklemiş, kötülükleri feleğe bağlamış. En açık örneğini yine bir şarkıda bulabiliriz. Sevgilinin ölümü Allah’a değil, feleğe bağlanıyor; merhamet ise felekten değil, Allah’tan isteniyor:

Aldı felek, çaresi yok, acısın Allah bana.

Türkçe notu:

1.“Kapalı spor salonu” denip duruluyor. Salon ise kapalıdır zaten. Açık salon olur mu ki kapalısı olsun?

2. Özellikle TRT anonslarında “Toplu taşım araçları”nda dikkatli olmamız konusunda uyarılıyoruz. “Toplu taşım aracı” diye bir şey yok. Taşım: “kaynama sırasında taşma” demek. Yemek tariflerinde “iki taşım kaynatın,” dendiği gibi. TRT’nin dediği ise taşım değil, “toplu taşıma aracı”.

Yorumlar (0)
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 77
2. Fenerbahçe 30 72
3. Samsunspor 31 51
4. Eyüpspor 31 50
5. Beşiktaş 30 49
6. Başakşehir 30 48
7. Trabzonspor 30 42
8. Gaziantep FK 30 42
9. Kasımpaşa 31 42
10. Göztepe 30 40
11. Konyaspor 31 40
12. Antalyaspor 30 40
13. Kayserispor 30 37
14. Rizespor 30 37
15. Bodrum FK 31 34
16. Alanyaspor 30 34
17. Sivasspor 31 31
18. Hatayspor 30 19
19. A.Demirspor 30 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 35 69
2. Karagümrük 35 60
3. Gençlerbirliği 35 59
4. Erzurumspor 35 58
5. Bandırmaspor 35 57
6. İstanbulspor 35 55
7. Amed Sportif 35 54
8. Iğdır FK 35 52
9. Esenler Erokspor 35 52
10. Boluspor 35 52
11. Keçiörengücü 35 51
12. Ahlatçı Çorum FK 35 51
13. Ümraniye 35 50
14. Pendikspor 35 45
15. Sakaryaspor 35 45
16. Manisa FK 35 41
17. Şanlıurfaspor 35 40
18. Ankaragücü 35 39
19. Adanaspor 35 30
20. Yeni Malatyaspor 35 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 33 79
2. Arsenal 33 66
3. Nottingham Forest 33 60
4. M.City 34 59
5. Newcastle 33 59
6. Aston Villa 34 58
7. Chelsea 33 57
8. Bournemouth 33 49
9. Fulham 33 48
10. Brighton 33 48
11. Brentford 33 46
12. Crystal Palace 33 44
13. Everton 33 38
14. M. United 33 38
15. Wolves 33 38
16. Tottenham 33 37
17. West Ham United 33 36
18. Ipswich Town 33 21
19. Leicester City 33 18
20. Southampton 33 11
Takımlar O P
1. Barcelona 32 73
2. Real Madrid 32 69
3. Atletico Madrid 32 63
4. Athletic Bilbao 32 57
5. Villarreal 31 52
6. Real Betis 32 51
7. Mallorca 32 44
8. Celta Vigo 32 43
9. Real Sociedad 32 42
10. Rayo Vallecano 32 41
11. Osasuna 32 41
12. Getafe 32 39
13. Espanyol 32 39
14. Valencia 33 39
15. Sevilla 32 37
16. Girona 32 34
17. Las Palmas 32 32
18. Deportivo Alaves 32 31
19. Leganes 32 29
20. Real Valladolid 32 16

Gelişmelerden Haberdar Olun

@