01.08.2019, 23:59

Bergama Aydınlığı

“Bergama o sihirli sözcüktür ki, onunla

bütün bir uygarlık anlatılmış olur.”

(Haluk Elbe)

Omnibüs (yarı otobüs) 27 kişilikti.

Yazılanlardan Saime Bircan, bel ağrısı yüzünden gelemeceğini bildirmişti. Eski deyimle “Filmin Esas Oğlanı” Osman Akbaşak, mühendis titizliğiyle yolcuları saydı:

-1, 2, 3, 4..... 24, 25, 26. “Tamam, tekerlekler dönebilir” dedi. (Ben olsam, tek boş koltuğu sayardım!)

Son yıllarda İzmir'in sanat yürüyüşünün sancaktarı olan Osman Kardeşim; hazırlığını iyi yapmış öğretmen veya rehber gibi, İzmir-Bergama yolunun iki yanına dizilmiş antik kentler hakkında özlü bilgiler sundu. (Gerektiğinde, yanında oturan-bu satırların yazarı- Şadan ağabeyinden lojistik destek almayı ihmal etmedi.) Leukai Neonteikos (Yanıkköy), Larissa, Phokai, Elea, Pitane, Teuthrania ve bu seferin final destinasyonu Pergamon (Bergama).

Tarihe “Aristonikos Yazarı” diye geçeceğine inandığım bizim Osman, mahir bir rehber gibi anlatı aralarına, yolcularından şiir, şarkı almayı ihmal etmedi. Aman efendim, bu sanat yolcuları arasında nice hünerliler varmış!

Bekir Yurdakul, Aysel Ayber, Zeki Büyüktanır, Nevin Konuk, Mukkaderos Özakman, Mehmet Kaplan ne şarkılar okuyup şiirler döktürdüler. Hep, Ali Yüce'nin “Salihli Şiir İkindiler”ne gidenler için kullandığı sıfatı düşündüm: “Sanat Düğüncüleri.”

Mysia'nın ilk başkenti Teuthrani'nin kurulduğu Kalarga tepesini sol alargada bırakarak, yedi kilometre sonra Güzellik Ilıcası'nı kovanço ettik. Akbaşak, gruptaki kadınlara “sizin ihtiyacınız yok” diyerek bu termal kaynağa sokmadı...

**

Biz aslında Bergama'ya kutsal sayılabilecek amaç için gidiyorduk. Ben yazarınızın “Uygarlığın Özeti BERGAMA” ile Osman Akbaşak'ın “Güneşe Çağrı / Aristonikos İsyanı” kitabının tanıtımı ve tarihin ilk sosyalist ayaklanmasının bayraktarı Aristonikos heykelinin açılışını yapmak.

Sevinerek gördük ki; bu aydınlanma olayının geçtiği Bergama halkı, konunun önemini kavramış. Nitekim, butik otele “Aristonicus” adını verebilmiş. Üstelik adını andığım iki kitapla; Ekin Erman ile Ferit Furuncu'nun şaheser “Aristonikos” heykelinin açılışına, içten ve yoğun ilgi vardı. Bundan sonra oğluna “Aristo” adını veren olursa şaşılmaz!..

Benzerine büyük şehirlerimizde bile zor rastlayacağımız “BerKM” (Bergama Kültür Merkezi), hepimizi hayran bıraktı. Başını genç Belediye Başkanı Mehmet Gönenç'in çektiği sanat ve kültür hareketi amacına ulaşmış. BerKM'nin “Bergama Araştırmaları Kütüphanesi” ise benim gözlerimi yaşarttı. (Gökova'da adıma kurulan kültür evini düşündüğümü anlarsınız.)

Mehmet Gönenç ve eylem yoldaşları, Osman ile benim kitaplarımdan 100'er adet hazır etmişti. Bu kitaplar -halk deyişiyle- “kapanın elinde kaldı.” Osman'ı bilmiyorum ama ben, el değiştirmediğim için imza boyunca birkaç kez kalem değiştirmek durumunda kaldım. Usta sunmacı Yunus Bekir Yurdakul'un yönlendiriciliğinde Osman Akbaşak “Güneşe Çağrı/ Aristonikos İsyanı” romanının serüvenini ve içeriğini anlattı. Kitap konusunda, Mavisel Yener'in yazısı ile Bahri Karaduman'ın “sevgileme” konuşması, her türlü takdirin üstündeydi.

Kitabı okuyanların katkıları, okumamış olanların sorularının ardından, benim “Aristonikos Sonrası Bergama” başlıklı mektubumu, Bergama Belediyesi'nin yetenekli kültür ve sosyal işler görevlisi Nazlı Deniz Tan okudu; Varlaine'in dediği gibi “Aşk mektubu” niyetine:

“Bergama'yı En İyi Anlatan Yazar”

Prof. Dr. Şadan Gökovalı'dan mektup var:

BERGAMA'DA ARİSTONİKOS'TAN SONRA

-Merhaba benim değer bilir Bergamalı hemşehrilerim, merhaba!

Sesler nereye gider susunca acaba?

Alından dökülen ter, Bergama Kağıdına sürülen divitin mürekkebi nereye gider ki?

Bence, 2 bin 500 yıl önce, Bergama Krallığı'nın gerçek varisi Aristonikos'un, “Koşun, sizi Güneş'e çağırıyorum!” çığlığı, Bergama'nın duru mavi göklerinde yankılanıp durmaktadır. Onun, yalın kılıç Kaletepe'ye tırmanırken döktüğü ter, Bergama Çayı'na karışmıştır. Bergama'nın kök boyalarından elde edilen mürekkep, asıl yurdundan koparılıp götürüldüğü İskenderiye'de buharlaşmıştır.

Tarihin ilk özgürlük hareketi hüsranla sona erdikten sonra başkente gelen Markus Antonios halka şöyle nutuk atmıştı:

-Kralınız Attolos vasiyetinde sizi bize bıraktı. Biz size iyi davrandık, çünkü biz sizi bazı vergilerden muaf tuttuk. Bunun yerine, elde ettiğiniz ürün oranında vergi koyduk!..

Bakıyoruz Aristonikos sonrası, Roma döneminde Bergama'da olup bitenlere...

Şurası gerçek ki; Bergama, Roma'nın Asia Eyaleti'nin başkenti olunca, bütün yollar, buradan çıkar veya buraya çıkar oldu. Nitekim, Konsil (Genel Vali) Aqullius'un adını taşıyan mil taşlarında Bergama'dan Ephesus, Tralleis, Smyrna, Sardis gibi merkezlere giden yolların elden geçirildiği okunuyor.

Çok önemli bir değişiklik de tapınaklarda oldu. Roma öncesi Bergama'da başta Zeus Sunağı olmak üzere Nikoferon (Zaferler Getiren) Athena'nın, Şarap ve Eğlence Tanrısı Dionysos'un (Baküs'ün), Bereket Tanrıçası Demeter'in, Evlilik ve Aile Erdemleri Tanrıçası Hera'nın tapınakları vardı. Roma çağında, bunların yerini, Tanrılaştırılmış Roma İmparatorları Trainaus, Karakalla'nın, daha görkemli tapınakları aldı. Hele bunlar, bırakın Zeus Sunağını, Şehrin Koruyucu Tanrıçası Athena'nınkinden bile daha yüksekte inşa edildi. Bugün restore edilmekte olan Traianus Tapınağı, 335 metre yükseklikteki Akropolis'in Yeni Kaletepe'nin başında ışık saçan bir taç gibi durmaktadır...

Ben Hoca, konu da Bergama olunca, bir uzmanlık sorusu sormasam olmaz!

Türkiye'de Bizans oyunlarının öncüsü olan Roma'nın, Bergama'da bıraktığı en önemli iz nedir?

Ya da şöyle sorayım:

-Yükte hafif, pahada ağır eşya gibi; taşınması kolay, uzun süre dayanabilen ve kalorisi yüksek besin maddesi nedir?

Fazla düşünmeye gerek yok: Bilimsel adı “Pinus pinea” olan çamın fıstığı.

Biliyoruz ki; adını “Kozalaktan” alan Kozak Yaylası, olasılıkla dünyanın en büyük fıstık çamı ormanlarından birisi.

Her biri, yaklaşık 10 metre yüksekliğindeki ağaçların başında bulunan taçlarından elde edilen çam fıstığı. (Benim ona Bergama fıstığı diyesim geliyor).

Her hasat mevsiminde, Kozak yaylası gençleri, ellerinde keye, ağaçtan ağaca uçarak fıstık kozalaklarını aşağıya düşürüyor, yerde yayla güzelleri bunları topluyor.

Bu değerli ürünün, adını verdiği Kozak Yaylası'nda bulunuş öyküsünü anımsatmak istiyorum size:

İşgalci Roma Kuvvetleri, bugün adı “Kozak” olan yaylada ordugah kurdu. Bunca asker, Roma'dan getirilen kozalakları silkeleyip, içindeki fıstığı yiyerek açlık giderdi. Yere saçılan tohumlardan bugünkü Fıstık Çamı ormanı doğdu. Yani, kötülük etmeye gelen Romalıların, Bergama'ya böyle bir yararı oldu.

Bergama, Roma'ya karşı özgürlük savaşını yitirdi ama uygarlığın başkenti olma yolculuğunu hızla sürdürdü.

Selam olsun Bergama'nın büyük evlatları iki Attalos ve iki Eumenes'e, selam olsun Bergama kağıdını yaratan Krates ve İrodikos'a, selam olsun “Teşhise dayanan tıbbın babası” Hekim Galen'e ve onların çocuklarına, torunlarına.

***

“Uygarlığın Özeti BERGAMA”, “Güneşe Çağrı / Aristonikos İsyanı” kitaplarının tanıtım ve paylaşımı ile, şaheser niteliğindeki Aristonikos heykelinin açılışına Bergama halkının gösterdiği bilinçli ilgi, Pitaneli (Çandarlı) bilge ozan Arkesilaos'un 2 bin 400 yıl önceki öngörüsünü haklı çıkaracak nitelikteydi:

“Bergama, yalnız silahlarıyla değil, atlarıyla da gururludur. Eğer ölümlü insan, Zeus'un düşüncelerini söyleyebilirse Bergama, gelecekte daha büyük şan ve nerefler kazanmaya layıktır.”

Yorumlar (4)
Aynur 3 yıl önce
Sevgiyle anıyorum...
Hüseyin Yurttaş 3 yıl önce
Sevgili Şadan Gökovalı deryasından bir damla... Bin teşekkür...
KAAN 3 yıl önce
TEŞEKKÜR EDERİZ
Hüseyin Yurttaş 3 yıl önce
Sevgili Şadan Gökovalı deryasından bir damla... Bin teşekkür...
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 34 89
2. Fenerbahçe 34 81
3. Samsunspor 34 60
4. Beşiktaş 34 59
5. Başakşehir 34 54
6. Eyüpspor 35 50
7. Trabzonspor 34 47
8. Göztepe 34 47
9. Kasımpaşa 34 46
10. Konyaspor 34 46
11. Kayserispor 34 44
12. Antalyaspor 34 44
13. Gaziantep FK 34 43
14. Rizespor 34 43
15. Alanyaspor 34 39
16. Bodrum FK 34 36
17. Sivasspor 35 35
18. Hatayspor 34 23
19. A.Demirspor 34 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 37 83
2. Arsenal 37 71
3. M.City 37 68
4. Newcastle 37 66
5. Chelsea 37 66
6. Aston Villa 37 66
7. N. Forest 37 65
8. Brighton 37 58
9. Brentford 37 55
10. Fulham 37 54
11. Bournemouth 37 53
12. C.Palace 37 52
13. Everton 37 45
14. Wolves 37 41
15. West Ham United 37 40
16. M. United 37 39
17. Tottenham 37 38
18. Leicester City 37 25
19. Ipswich Town 37 22
20. Southampton 37 12
Takımlar O P
1. Barcelona 37 85
2. Real Madrid 37 81
3. Atletico Madrid 37 73
4. Athletic Bilbao 37 70
5. Villarreal 37 67
6. Real Betis 37 59
7. Celta Vigo 37 52
8. Rayo Vallecano 37 51
9. Osasuna 37 51
10. Mallorca 37 47
11. Real Sociedad 37 46
12. Valencia 37 45
13. Getafe 37 42
14. Alaves 37 41
15. Girona 37 41
16. Sevilla 37 41
17. Espanyol 37 39
18. Leganes 37 37
19. Las Palmas 37 32
20. Real Valladolid 37 16

Gelişmelerden Haberdar Olun

@