11.12.2020, 19:13

Dikili'nin Kiliseleri

Dikili’nin tarihini 4 farklı dönemde incelemek daha doğru tespitler yapabilmemizi sağlar. Bunların ilki Antik Döneme dayanan tarihidir, Atarneus, Kanai, Pitane, Hatipler Kalesi, Deliktaş gibi antik dönem kalıntılarına sahip yerleşkeler bizlere en eski tarihlerin izlerini sunar. İkinci dönem ise 16. Yüzyıldan günümüze Dikili kırsalında şekillenmeye başlar. Hardal, Yağcıbedir Yörükleri başta olmak üzere bir çok Yörük aşiretinin köylerimizi oluşturduğuna tanık oluruz. Çandarlı için burada farklı bir başlık açmak gerekir. İlk yapımı Cenevizlilere uzanan Osmanlı döneminde de faaliyetini sürdürmüş Çandarlı Kalesi’nde görev yapan dizdarların ve kale muhafızlarının da Çandarlı’da Türk yerleşimi oluşturduğunu görmekteyiz.

Bir başka dönem ise hem Dikili hem Çandarlı’yı ilgilendirmektedir. Osmanlı’nın son döneminde başlayan Ayanlık dönemi içerisinde, bölgemizde de geniş toprak sahibi olan Karaosmanoğulları’nın egemen olduğunu görmekteyiz. (bkz. Yuzo Nakata-Tarihimizde Ayanlar-TTK) Bir çok çiftliğin Bakırçay’ın verimli toprakları üzerinde kurulduğu bu dönem Dikili merkezi açısından da ilk yerleşmelerin başladığı bir zaman dilimidir. (bkz. Seyyahların Gözüyle Tarih İçinde Bergama 1671-1892)

Bütün bu dönemlerin dışında bugün yaşadığımız kent merkezinin tarihi ne zamana tarihlenmekte bu her zaman muallakta kalan bir bilgi olmuştu. 4. Dönem olarak 1830’lu yıllardan günümüze olan süreci sınırlandırabiliriz. Mevcut bilgilere göre Dikili şehir yapılanması bir kasaba olarak 19.yüzyılın birinci yarısında oluşmaya başlamıştır. Alman Seyyah Karl Krumbacher’in seyahatnamesinde (1885) şu ifadeler geçmektedir; …… Bu küçük kıyı yerleşimi bundan yirmi yıl önce birkaç çadırdan ibaretti. Bugün ise nüfusu 3 binden fazla. Yeni yeni yükselen binalar, yeni açılan dükkanlar ve şirin kahvehaneler bulunuyor. Dikili’nin bu genç tarihinin yanı sıra Bakırçay’ın ürünlerininde limanı vazifesini görmekte. Bu tür yeni ticaret merkezleri Batı Anadolu’nun kıyılarında Amerikan yardımlarıyla Rumlar tarafından kurulmuştu….

Anlıyoruz ki Osmanlı’nın özellikle dış politikada zayıf düşmeye başladığı ve azınlıklara Tanzimat’dan itibaren verilen haklar çerçevesinde göz yumduğu bir süreçte batı destekli kasabalar kurulmuştur. Bunun en açık örnekleri Ayvalık, Foça, Çeşme’dir. Ari Çokona’nın 20.Yüzyıl Başlarında Anadolu ve Trakya’da Rum Yerleşimleri adlı kitabında çok daha detaylı bilgiler bulunmaktadır.

Adı geçen eserde Dikili konusunda şu bilgilere rastlamak mümkün; Bergama’nın limanı olan Dikili 1840’ta Bergama, Ayvalık ve Midilli Adası’ndan göçmenler tarafından kuruldu. Daha sonra yerleşime Balkanlardan Müslüman muhacirler de yerleşti. 20. yüzyıl başlarında Rum nüfusu 4.000’di. Dikili’de 200 öğrencinin okuduğu 7 sınıflı bir okul (İnaz Mektebi), Ayios Dimitrios ve Ayia Paraskevi kiliseleri ve çok sayıda şapel vardı.

35 antreposu olan yerleşimden başta hububat olmak üzere yılda 120.000 altın liralık ihracat ve 40.000 altın liralık ithalat yapılıyordu. Limanda Hamidiye ve Pandaleon & Kurcis şirketlerinin buharlı gemileri çalışıyordu. Pandazopulos Kardeşlerin buharla çalışan büyük bir un fabrikası, Englezopulos ve Ağalyas’ın zeytinyağı imalathaneleri vardı. Dikili yakınlarındaki Atarneus antik kentinin akropolünü içeren topraklar çiftlik sahibi İliopulos’a aitti.

Dikili’de bulunan 2 kiliseden bugün sadece Ayios Dimitrios Kilisesi’nin temelleri duruyor. 1939’da Dikili Depremi’nde büyük bir yıkım yaşayan kilisenin altıgen çan kulesi yuvarlanarak bugünkü Sahil Güvenliğin bulunduğu alana gitmiş ve parçalanmıştır. Kilise çanın akibeti ile ilgili bilgi yoktur. Kilise 1950’li yıllarda halkın talebi üzerine halatlar gerilerek yıktırılmıştır. İkinci kilise ise Ayia Paraskevi Kilisesi’dir. Bu kilise 1939 depreminde hazar görmüştür ve zamanla yıkılmıştır.

Bugünkü Ok ticaretin bulunduğu arazi ile pazaryerine doğru uzanan bölgededir. Bunların dışında şehir içinde Eski Belediye Binası yanında ve Burmalı çeşmenin bulunduğu yerde şapel bulunmaktaydı. Bademli’de bir kilise daha vardı. Ancelos Kilisesi olarak bilinen kilise 1939 depreminde büyük ölçüde hasar görmüştür.

Günümüzde Bademli Köyü’nde bulunan ilköğretim okulunun eski binası bu kilisedir. Önemli bir not düşmek istiyorum. Bugün Aya Nicola diye adlandırılan küçük adacık üstünde bulunan merdivenleri mevcut olan yapı bilinenin aksine kilise kalıntısı değildir. Yunanlı bir balıkçının Bademli-Midilli arasında avlanırken konakladığı bir kulübedir.

Yorumlar (16)
Ozan YILMAZ 4 yıl önce
Muazzam bilgiler ve muazzam bir fotoğraf seçkisi ile Dikili'nin zengin geçmişine yönelik son derece kayda değer bilgiler. Daha fazla geç kalinmadan arşivlenip güncellenerek kayit altına alınmalı diye düşünüyorum? Kaleminize sağlık Murat Hoca'm ..
Halil Şahin eğitimci-yazar 4 yıl önce
Genç meslektaşım Murat Solmaz öğretmenin, tarihsel belgelere dayanarak yaptığı araştırma ürünü notları, DİKİLİ tarihi açısından kayda değer. Kendisini yürekten kutluyorum.
Lütfiye İbiş 4 yıl önce
Elinize sağlık güzel bir çalışma teşekkürler.
Tunç S. 4 yıl önce
Harika bir çalışma..
Harika ÖZMEN 4 yıl önce
Yazdığınız araştırma yazılarınızı büyük bir keyifle okuyorum.
Dikili'nin olmama rağmen bilgimin azlığnı kanıtsadım.
Emeğinize ve kaleminize sağlık....
Afşin Çalışıcı 4 yıl önce
30 yıldır Bademli'ye her gidişimde aya Nikola kilisesine bakarım. Orada bir kilise olması çok garibime gider. Sayenizde anlıyoruz ki kilise falan değilmiş. Tarihçilerimiz, şehir hafızaları iyisi varlar.
Dikili müdavimi 4 yıl önce
Tebrik ederim, ellerinize sağlık
Yasmin 3 yıl önce
Yazılarınız merakla bekliyorum
Bütün Yorumları Görmek İçin Tıklayın
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 77
2. Fenerbahçe 30 72
3. Samsunspor 30 51
4. Eyüpspor 31 51
5. Beşiktaş 30 49
6. Başakşehir 30 48
7. Trabzonspor 30 42
8. Gaziantep FK 30 42
9. Kasımpaşa 31 42
10. Göztepe 30 40
11. Konyaspor 31 40
12. Antalyaspor 30 40
13. Kayserispor 30 37
14. Rizespor 30 37
15. Bodrum FK 31 34
16. Alanyaspor 29 31
17. Sivasspor 31 31
18. Hatayspor 30 19
19. A.Demirspor 30 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 35 69
2. Karagümrük 35 60
3. Gençlerbirliği 35 59
4. Erzurumspor 35 58
5. Bandırmaspor 35 57
6. İstanbulspor 35 55
7. Amed Sportif 35 54
8. Esenler Erokspor 35 52
9. Boluspor 35 52
10. Keçiörengücü 35 51
11. Ahlatçı Çorum FK 35 51
12. Ümraniye 35 50
13. Iğdır FK 34 49
14. Sakaryaspor 34 45
15. Pendikspor 35 45
16. Manisa FK 35 41
17. Şanlıurfaspor 35 40
18. Ankaragücü 35 39
19. Adanaspor 35 30
20. Yeni Malatyaspor 35 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 33 79
2. Arsenal 33 66
3. Newcastle 33 59
4. M.City 33 58
5. Chelsea 33 57
6. Nottingham Forest 32 57
7. Aston Villa 33 57
8. Bournemouth 33 49
9. Fulham 33 48
10. Brighton 33 48
11. Brentford 33 46
12. Crystal Palace 33 44
13. Everton 33 38
14. M. United 33 38
15. Wolves 33 38
16. Tottenham 32 37
17. West Ham United 33 36
18. Ipswich Town 33 21
19. Leicester City 33 18
20. Southampton 33 11
Takımlar O P
1. Barcelona 32 73
2. Real Madrid 32 69
3. Atletico Madrid 32 63
4. Athletic Bilbao 32 57
5. Villarreal 31 52
6. Real Betis 31 48
7. Mallorca 32 44
8. Celta Vigo 32 43
9. Real Sociedad 32 42
10. Rayo Vallecano 32 41
11. Osasuna 32 41
12. Getafe 32 39
13. Espanyol 31 38
14. Valencia 32 38
15. Sevilla 32 37
16. Girona 31 34
17. Las Palmas 32 32
18. Deportivo Alaves 32 31
19. Leganes 32 29
20. Real Valladolid 32 16

Gelişmelerden Haberdar Olun

@