11.12.2020, 19:13

Dikili'nin Kiliseleri

Dikili’nin tarihini 4 farklı dönemde incelemek daha doğru tespitler yapabilmemizi sağlar. Bunların ilki Antik Döneme dayanan tarihidir, Atarneus, Kanai, Pitane, Hatipler Kalesi, Deliktaş gibi antik dönem kalıntılarına sahip yerleşkeler bizlere en eski tarihlerin izlerini sunar. İkinci dönem ise 16. Yüzyıldan günümüze Dikili kırsalında şekillenmeye başlar. Hardal, Yağcıbedir Yörükleri başta olmak üzere bir çok Yörük aşiretinin köylerimizi oluşturduğuna tanık oluruz. Çandarlı için burada farklı bir başlık açmak gerekir. İlk yapımı Cenevizlilere uzanan Osmanlı döneminde de faaliyetini sürdürmüş Çandarlı Kalesi’nde görev yapan dizdarların ve kale muhafızlarının da Çandarlı’da Türk yerleşimi oluşturduğunu görmekteyiz.

Bir başka dönem ise hem Dikili hem Çandarlı’yı ilgilendirmektedir. Osmanlı’nın son döneminde başlayan Ayanlık dönemi içerisinde, bölgemizde de geniş toprak sahibi olan Karaosmanoğulları’nın egemen olduğunu görmekteyiz. (bkz. Yuzo Nakata-Tarihimizde Ayanlar-TTK) Bir çok çiftliğin Bakırçay’ın verimli toprakları üzerinde kurulduğu bu dönem Dikili merkezi açısından da ilk yerleşmelerin başladığı bir zaman dilimidir. (bkz. Seyyahların Gözüyle Tarih İçinde Bergama 1671-1892)

Bütün bu dönemlerin dışında bugün yaşadığımız kent merkezinin tarihi ne zamana tarihlenmekte bu her zaman muallakta kalan bir bilgi olmuştu. 4. Dönem olarak 1830’lu yıllardan günümüze olan süreci sınırlandırabiliriz. Mevcut bilgilere göre Dikili şehir yapılanması bir kasaba olarak 19.yüzyılın birinci yarısında oluşmaya başlamıştır. Alman Seyyah Karl Krumbacher’in seyahatnamesinde (1885) şu ifadeler geçmektedir; …… Bu küçük kıyı yerleşimi bundan yirmi yıl önce birkaç çadırdan ibaretti. Bugün ise nüfusu 3 binden fazla. Yeni yeni yükselen binalar, yeni açılan dükkanlar ve şirin kahvehaneler bulunuyor. Dikili’nin bu genç tarihinin yanı sıra Bakırçay’ın ürünlerininde limanı vazifesini görmekte. Bu tür yeni ticaret merkezleri Batı Anadolu’nun kıyılarında Amerikan yardımlarıyla Rumlar tarafından kurulmuştu….

Anlıyoruz ki Osmanlı’nın özellikle dış politikada zayıf düşmeye başladığı ve azınlıklara Tanzimat’dan itibaren verilen haklar çerçevesinde göz yumduğu bir süreçte batı destekli kasabalar kurulmuştur. Bunun en açık örnekleri Ayvalık, Foça, Çeşme’dir. Ari Çokona’nın 20.Yüzyıl Başlarında Anadolu ve Trakya’da Rum Yerleşimleri adlı kitabında çok daha detaylı bilgiler bulunmaktadır.

Adı geçen eserde Dikili konusunda şu bilgilere rastlamak mümkün; Bergama’nın limanı olan Dikili 1840’ta Bergama, Ayvalık ve Midilli Adası’ndan göçmenler tarafından kuruldu. Daha sonra yerleşime Balkanlardan Müslüman muhacirler de yerleşti. 20. yüzyıl başlarında Rum nüfusu 4.000’di. Dikili’de 200 öğrencinin okuduğu 7 sınıflı bir okul (İnaz Mektebi), Ayios Dimitrios ve Ayia Paraskevi kiliseleri ve çok sayıda şapel vardı.

35 antreposu olan yerleşimden başta hububat olmak üzere yılda 120.000 altın liralık ihracat ve 40.000 altın liralık ithalat yapılıyordu. Limanda Hamidiye ve Pandaleon & Kurcis şirketlerinin buharlı gemileri çalışıyordu. Pandazopulos Kardeşlerin buharla çalışan büyük bir un fabrikası, Englezopulos ve Ağalyas’ın zeytinyağı imalathaneleri vardı. Dikili yakınlarındaki Atarneus antik kentinin akropolünü içeren topraklar çiftlik sahibi İliopulos’a aitti.

Dikili’de bulunan 2 kiliseden bugün sadece Ayios Dimitrios Kilisesi’nin temelleri duruyor. 1939’da Dikili Depremi’nde büyük bir yıkım yaşayan kilisenin altıgen çan kulesi yuvarlanarak bugünkü Sahil Güvenliğin bulunduğu alana gitmiş ve parçalanmıştır. Kilise çanın akibeti ile ilgili bilgi yoktur. Kilise 1950’li yıllarda halkın talebi üzerine halatlar gerilerek yıktırılmıştır. İkinci kilise ise Ayia Paraskevi Kilisesi’dir. Bu kilise 1939 depreminde hazar görmüştür ve zamanla yıkılmıştır.

Bugünkü Ok ticaretin bulunduğu arazi ile pazaryerine doğru uzanan bölgededir. Bunların dışında şehir içinde Eski Belediye Binası yanında ve Burmalı çeşmenin bulunduğu yerde şapel bulunmaktaydı. Bademli’de bir kilise daha vardı. Ancelos Kilisesi olarak bilinen kilise 1939 depreminde büyük ölçüde hasar görmüştür.

Günümüzde Bademli Köyü’nde bulunan ilköğretim okulunun eski binası bu kilisedir. Önemli bir not düşmek istiyorum. Bugün Aya Nicola diye adlandırılan küçük adacık üstünde bulunan merdivenleri mevcut olan yapı bilinenin aksine kilise kalıntısı değildir. Yunanlı bir balıkçının Bademli-Midilli arasında avlanırken konakladığı bir kulübedir.

Yorumlar (16)
Ozan YILMAZ 3 yıl önce
Muazzam bilgiler ve muazzam bir fotoğraf seçkisi ile Dikili'nin zengin geçmişine yönelik son derece kayda değer bilgiler. Daha fazla geç kalinmadan arşivlenip güncellenerek kayit altına alınmalı diye düşünüyorum? Kaleminize sağlık Murat Hoca'm ..
Halil Şahin eğitimci-yazar 3 yıl önce
Genç meslektaşım Murat Solmaz öğretmenin, tarihsel belgelere dayanarak yaptığı araştırma ürünü notları, DİKİLİ tarihi açısından kayda değer. Kendisini yürekten kutluyorum.
Lütfiye İbiş 3 yıl önce
Elinize sağlık güzel bir çalışma teşekkürler.
Tunç S. 3 yıl önce
Harika bir çalışma..
Harika ÖZMEN 3 yıl önce
Yazdığınız araştırma yazılarınızı büyük bir keyifle okuyorum.
Dikili'nin olmama rağmen bilgimin azlığnı kanıtsadım.
Emeğinize ve kaleminize sağlık....
Afşin Çalışıcı 2 yıl önce
30 yıldır Bademli'ye her gidişimde aya Nikola kilisesine bakarım. Orada bir kilise olması çok garibime gider. Sayenizde anlıyoruz ki kilise falan değilmiş. Tarihçilerimiz, şehir hafızaları iyisi varlar.
Dikili müdavimi 2 yıl önce
Tebrik ederim, ellerinize sağlık
Yasmin 2 yıl önce
Yazılarınız merakla bekliyorum
Bütün Yorumları Görmek İçin Tıklayın
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 15 40
2. Fenerbahçe 14 37
3. Beşiktaş 14 26
4. Kayserispor 14 26
5. A.Demirspor 15 23
6. Trabzonspor 14 23
7. Kasımpasa 14 21
8. Rizespor 14 21
9. Antalyaspor 14 20
10. Hatayspor 14 18
11. Karagümrük 14 17
12. Ankaragücü 14 17
13. Sivasspor 14 15
14. Gaziantep FK 14 15
15. Konyaspor 14 14
16. Pendikspor 14 13
17. Başakşehir 14 12
18. Samsunspor 14 11
19. Alanyaspor 14 11
20. İstanbulspor 14 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 14 36
2. Kocaelispor 14 29
3. Bandırmaspor 14 26
4. Göztepe 14 26
5. Bodrumspor 14 24
6. Gençlerbirliği 14 24
7. Sakaryaspor 14 23
8. Ahlatçı Çorum FK 14 20
9. Keçiörengücü 14 19
10. Erzurumspor 14 18
11. Manisa FK 14 17
12. Boluspor 14 16
13. Ümraniye 14 15
14. Adanaspor 14 15
15. Şanlıurfaspor 14 14
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 14 12
18. Giresunspor 14 9
19. Altay 14 5
Takımlar O P
1. Arsenal 15 36
2. Liverpool 15 34
3. Aston Villa 15 32
4. M.City 15 30
5. Tottenham 15 27
6. M. United 15 27
7. Newcastle 15 26
8. Brighton 15 25
9. West Ham United 15 24
10. Chelsea 15 19
11. Brentford 15 19
12. Fulham 15 18
13. Wolves 15 18
14. Crystal Palace 15 16
15. Bournemouth 15 16
16. Nottingham Forest 15 13
17. Everton 15 10
18. Luton Town 15 9
19. Burnley 15 7
20. Sheffield United 15 5
Takımlar O P
1. Real Madrid 15 38
2. Girona 15 38
3. Barcelona 15 34
4. Atletico Madrid 14 31
5. Athletic Bilbao 15 28
6. Real Sociedad 15 26
7. Real Betis 15 25
8. Las Palmas 15 21
9. Valencia 15 19
10. Getafe 15 19
11. Rayo Vallecano 15 19
12. Villarreal 15 16
13. Deportivo Alaves 15 16
14. Osasuna 15 15
15. Sevilla 14 13
16. Cadiz 15 12
17. Mallorca 15 11
18. Celta Vigo 15 9
19. Granada 15 7
20. Almeria 15 4

Gelişmelerden Haberdar Olun

@