11.12.2020, 19:13

Dikili'nin Kiliseleri

Dikili’nin tarihini 4 farklı dönemde incelemek daha doğru tespitler yapabilmemizi sağlar. Bunların ilki Antik Döneme dayanan tarihidir, Atarneus, Kanai, Pitane, Hatipler Kalesi, Deliktaş gibi antik dönem kalıntılarına sahip yerleşkeler bizlere en eski tarihlerin izlerini sunar. İkinci dönem ise 16. Yüzyıldan günümüze Dikili kırsalında şekillenmeye başlar. Hardal, Yağcıbedir Yörükleri başta olmak üzere bir çok Yörük aşiretinin köylerimizi oluşturduğuna tanık oluruz. Çandarlı için burada farklı bir başlık açmak gerekir. İlk yapımı Cenevizlilere uzanan Osmanlı döneminde de faaliyetini sürdürmüş Çandarlı Kalesi’nde görev yapan dizdarların ve kale muhafızlarının da Çandarlı’da Türk yerleşimi oluşturduğunu görmekteyiz.

Bir başka dönem ise hem Dikili hem Çandarlı’yı ilgilendirmektedir. Osmanlı’nın son döneminde başlayan Ayanlık dönemi içerisinde, bölgemizde de geniş toprak sahibi olan Karaosmanoğulları’nın egemen olduğunu görmekteyiz. (bkz. Yuzo Nakata-Tarihimizde Ayanlar-TTK) Bir çok çiftliğin Bakırçay’ın verimli toprakları üzerinde kurulduğu bu dönem Dikili merkezi açısından da ilk yerleşmelerin başladığı bir zaman dilimidir. (bkz. Seyyahların Gözüyle Tarih İçinde Bergama 1671-1892)

Bütün bu dönemlerin dışında bugün yaşadığımız kent merkezinin tarihi ne zamana tarihlenmekte bu her zaman muallakta kalan bir bilgi olmuştu. 4. Dönem olarak 1830’lu yıllardan günümüze olan süreci sınırlandırabiliriz. Mevcut bilgilere göre Dikili şehir yapılanması bir kasaba olarak 19.yüzyılın birinci yarısında oluşmaya başlamıştır. Alman Seyyah Karl Krumbacher’in seyahatnamesinde (1885) şu ifadeler geçmektedir; …… Bu küçük kıyı yerleşimi bundan yirmi yıl önce birkaç çadırdan ibaretti. Bugün ise nüfusu 3 binden fazla. Yeni yeni yükselen binalar, yeni açılan dükkanlar ve şirin kahvehaneler bulunuyor. Dikili’nin bu genç tarihinin yanı sıra Bakırçay’ın ürünlerininde limanı vazifesini görmekte. Bu tür yeni ticaret merkezleri Batı Anadolu’nun kıyılarında Amerikan yardımlarıyla Rumlar tarafından kurulmuştu….

Anlıyoruz ki Osmanlı’nın özellikle dış politikada zayıf düşmeye başladığı ve azınlıklara Tanzimat’dan itibaren verilen haklar çerçevesinde göz yumduğu bir süreçte batı destekli kasabalar kurulmuştur. Bunun en açık örnekleri Ayvalık, Foça, Çeşme’dir. Ari Çokona’nın 20.Yüzyıl Başlarında Anadolu ve Trakya’da Rum Yerleşimleri adlı kitabında çok daha detaylı bilgiler bulunmaktadır.

Adı geçen eserde Dikili konusunda şu bilgilere rastlamak mümkün; Bergama’nın limanı olan Dikili 1840’ta Bergama, Ayvalık ve Midilli Adası’ndan göçmenler tarafından kuruldu. Daha sonra yerleşime Balkanlardan Müslüman muhacirler de yerleşti. 20. yüzyıl başlarında Rum nüfusu 4.000’di. Dikili’de 200 öğrencinin okuduğu 7 sınıflı bir okul (İnaz Mektebi), Ayios Dimitrios ve Ayia Paraskevi kiliseleri ve çok sayıda şapel vardı.

35 antreposu olan yerleşimden başta hububat olmak üzere yılda 120.000 altın liralık ihracat ve 40.000 altın liralık ithalat yapılıyordu. Limanda Hamidiye ve Pandaleon & Kurcis şirketlerinin buharlı gemileri çalışıyordu. Pandazopulos Kardeşlerin buharla çalışan büyük bir un fabrikası, Englezopulos ve Ağalyas’ın zeytinyağı imalathaneleri vardı. Dikili yakınlarındaki Atarneus antik kentinin akropolünü içeren topraklar çiftlik sahibi İliopulos’a aitti.

Dikili’de bulunan 2 kiliseden bugün sadece Ayios Dimitrios Kilisesi’nin temelleri duruyor. 1939’da Dikili Depremi’nde büyük bir yıkım yaşayan kilisenin altıgen çan kulesi yuvarlanarak bugünkü Sahil Güvenliğin bulunduğu alana gitmiş ve parçalanmıştır. Kilise çanın akibeti ile ilgili bilgi yoktur. Kilise 1950’li yıllarda halkın talebi üzerine halatlar gerilerek yıktırılmıştır. İkinci kilise ise Ayia Paraskevi Kilisesi’dir. Bu kilise 1939 depreminde hazar görmüştür ve zamanla yıkılmıştır.

Bugünkü Ok ticaretin bulunduğu arazi ile pazaryerine doğru uzanan bölgededir. Bunların dışında şehir içinde Eski Belediye Binası yanında ve Burmalı çeşmenin bulunduğu yerde şapel bulunmaktaydı. Bademli’de bir kilise daha vardı. Ancelos Kilisesi olarak bilinen kilise 1939 depreminde büyük ölçüde hasar görmüştür.

Günümüzde Bademli Köyü’nde bulunan ilköğretim okulunun eski binası bu kilisedir. Önemli bir not düşmek istiyorum. Bugün Aya Nicola diye adlandırılan küçük adacık üstünde bulunan merdivenleri mevcut olan yapı bilinenin aksine kilise kalıntısı değildir. Yunanlı bir balıkçının Bademli-Midilli arasında avlanırken konakladığı bir kulübedir.

Yorumlar (16)
Ozan YILMAZ 4 yıl önce
Muazzam bilgiler ve muazzam bir fotoğraf seçkisi ile Dikili'nin zengin geçmişine yönelik son derece kayda değer bilgiler. Daha fazla geç kalinmadan arşivlenip güncellenerek kayit altına alınmalı diye düşünüyorum? Kaleminize sağlık Murat Hoca'm ..
Halil Şahin eğitimci-yazar 4 yıl önce
Genç meslektaşım Murat Solmaz öğretmenin, tarihsel belgelere dayanarak yaptığı araştırma ürünü notları, DİKİLİ tarihi açısından kayda değer. Kendisini yürekten kutluyorum.
Lütfiye İbiş 4 yıl önce
Elinize sağlık güzel bir çalışma teşekkürler.
Tunç S. 4 yıl önce
Harika bir çalışma..
Harika ÖZMEN 4 yıl önce
Yazdığınız araştırma yazılarınızı büyük bir keyifle okuyorum.
Dikili'nin olmama rağmen bilgimin azlığnı kanıtsadım.
Emeğinize ve kaleminize sağlık....
Afşin Çalışıcı 3 yıl önce
30 yıldır Bademli'ye her gidişimde aya Nikola kilisesine bakarım. Orada bir kilise olması çok garibime gider. Sayenizde anlıyoruz ki kilise falan değilmiş. Tarihçilerimiz, şehir hafızaları iyisi varlar.
Dikili müdavimi 3 yıl önce
Tebrik ederim, ellerinize sağlık
Yasmin 3 yıl önce
Yazılarınız merakla bekliyorum
Bütün Yorumları Görmek İçin Tıklayın
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 10 28
2. Samsunspor 11 25
3. Fenerbahçe 10 23
4. Beşiktaş 10 20
5. Eyüpspor 11 19
6. Sivasspor 11 17
7. Göztepe 10 15
8. Başakşehir 10 15
9. Kasımpasa 11 14
10. Konyaspor 11 14
11. Trabzonspor 10 12
12. Gaziantep FK 10 12
13. Bodrumspor 11 11
14. Antalyaspor 11 11
15. Alanyaspor 11 10
16. Rizespor 10 10
17. Kayserispor 10 9
18. Hatayspor 10 3
19. A.Demirspor 10 2
Takımlar O P
1. Erzurumspor 11 22
2. Kocaelispor 11 22
3. Bandırmaspor 11 21
4. Karagümrük 11 18
5. Igdir FK 11 18
6. Boluspor 11 18
7. Esenler Erokspor 11 17
8. Ümraniye 11 17
9. Pendikspor 11 17
10. Ankaragücü 11 16
11. Ahlatçı Çorum FK 11 16
12. Şanlıurfaspor 11 15
13. Gençlerbirliği 11 15
14. Manisa FK 11 14
15. Keçiörengücü 11 14
16. İstanbulspor 11 13
17. Sakaryaspor 11 13
18. Amed Sportif 11 13
19. Adanaspor 11 6
20. Yeni Malatyaspor 11 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 10 25
2. M.City 10 23
3. Nottingham Forest 10 19
4. Chelsea 10 18
5. Arsenal 10 18
6. Aston Villa 10 18
7. Tottenham 10 16
8. Brighton 10 16
9. Fulham 10 15
10. Bournemouth 10 15
11. Newcastle 10 15
12. Brentford 10 13
13. M. United 10 12
14. West Ham United 10 11
15. Leicester City 10 10
16. Everton 10 9
17. Crystal Palace 10 7
18. Ipswich Town 10 5
19. Southampton 10 4
20. Wolves 10 3
Takımlar O P
1. Barcelona 12 33
2. Real Madrid 11 24
3. Atletico Madrid 12 23
4. Villarreal 11 21
5. Osasuna 12 21
6. Athletic Bilbao 12 19
7. Real Betis 12 19
8. Mallorca 12 18
9. Rayo Vallecano 11 16
10. Celta Vigo 12 16
11. Real Sociedad 12 15
12. Girona 12 15
13. Sevilla 12 15
14. Deportivo Alaves 12 13
15. Leganes 12 11
16. Getafe 12 10
17. Espanyol 12 10
18. Las Palmas 12 9
19. Real Valladolid 12 8
20. Valencia 11 7

Gelişmelerden Haberdar Olun

@