Aynaların Bilgeliği

Ayna, sıradan bir nesne olmaktan çok bir simge olarak her zaman ilgimi çekmiş, bu güne değin birçok deneme yazımın da konusunu oluşturmuştur. Günlük yaşantımda bireysel bakımımla ilgili ne denli sınırlı bir yer almış olsa da, düşünsel anlamda ayna, zengin çağrışımlarıyla beni her zaman etkilemiştir.

Delfi Mabedinin girişinde yer alan “Kendini Tanı” sözüyle ilgili yorumları her okuduğumda, aynalarla yüzleşme yürekliliğinin ne denli önemli olduğunu düşünüyorum. Özellikle yüzümü olduğu kadar, iç dünyamı yansıttığını gördüğümde, görünenin ötesindeki ben’i, daha çok tanımaya çalışıyorum. Sıradan bir aynanın karşısına geçip gözbebeklerim buluştuğunda, yıllar yılı içimde biriktirdiklerimi, başkalarıyla paylaşmaktan korktuklarımı, unutmak istediklerimi, satır satır okuyabiliyorum. Belki de gözlerimin beni sorguladığı o zamanlar, korkuyor olsam da, kendimi gerçekten tanımaya başlıyorum. Nitekim yıllar önce yazdığım Korkutmasın Seni Aynalar şiirim şu dizelerle başlıyordu:

“Korkutmasın seni aynalar
Ayna sensin soran gözlerin
Gerçek diye çarpıldığın duvar
Güldükçe güler karşında
Ağladıkça ağlar
Korkutmasın seni aynalar”

Eski Yunan felsefe tarihçisi ve yaşamöyküsü yazarı Diogenes Laertios’a göre Sokrates, gençlerin sıkça aynaya bakmalarını istermiş. Bu gençlere kendilerini yakışıklı buluyorlarsa, buna layık olup olmadıklarını düşünmelerini, çirkin buluyorlarsa bu olumsuz yanlarını eğitimleriyle gizleyebileceklerini söylermiş. Ayrıca aynanın, insanların kişiliklerini tanımalarına yardımcı olmasıyla, kendilerini Tanrı’nın yerine koymamalarını, kibirli davranmamalarını, sınırlarını bilmelerini ve sürekli yetkinleşmek için ellerinden gelen çabayı göstermelerini istermiş.

Uzun yıllardır bilgelerin ışığından aydınlanmaya çalışan biri olarak, onlarla birlikte hayatımızda her zaman ve koşulda, aynalara bakmak için bir zaman ayırmamız gerektiğini düşünüyorum: Onların da bilgeliğinden yararlanmak, kendimizi daha iyi tanımak için!

Birçoğumuz aynaları yalnızca fiziksel görüntümüzü düzeltmek amacıyla kullanıyoruz. Buna karşın kendi içimize bakma, sorgulama yürekliliğini ne yazık ki gösteremiyoruz. Özellikle bu sözlerim insanları yönetenler için daha çok önem taşımaktadır. Adaletten, eşitlikten, insancıllıktan, sevecenlikten yana herkese benzer bir yaklaşım içinde olmaları gereken bu insanların, zaman zaman aynalarla yüzleşmeleri gerektiğini düşünüyorum.

Amerikalı ressam, film yapımcısı ve yayıncı Andy Warhol, çağımız görüşüne şu sözleriyle ışık tutmaktadır:

“Eminim ki aynaya bakacağım ve hiçbir şey görmeyeceğim. İnsanlar hep bana ayna diyorlar. Bir ayna, bir başka aynaya baktığında, bunda ne görecektir ki?”

Birçoğumuzun bakıp da hiçbir şey göremediği gibi…