ABD İzlenimleri - son

Ne izlenimlermiş; anlata anlata bitiremedin, diyor musunuz? Ben kendime çoktan dedim de notların son bölümünü paylaşmadan bitirmek istemedim. Uzaklarda yaşanan bir efsane gibi olmasın ABD. Bize benzeyen yanlarını da bilelim Amerikalının benzemeyen yanlarını da. Örneğin bayrak... En az bizdeki kadar yaygın. Her yerde, resmi olan-olmayan pek çok binada, evlerde bile var. Bizden farklı olan yanı ise, Amerikalının gözünde bayrağın pek kutsal bir yanı olmaması. Bilindiği gibi, gömleğinden pantolonuna, montundan şortuna kadar her türlü giyside kumaş olarak kullanabiliyor bayrağı.

Hemencecik bir farkı daha koyalım ortaya. Bir araştırmaya göre Türkler en çok üşümekten korkuyormuş. Oysa Amerikalılar (en azından benim gördüklerim: Kaliforniya’da yaşayanlar) üşümüyorlar. Buz gibi havada ben kazak üstüne mont giymiş durumda, yine de titrerken onlar caddede, sokakta şortla, sandaletle, tişörtle dolaşıyorlar. Atlet, fanila gibi iç çamaşırlarını bilmezler ve giymezlermiş. Zaten satıldığını da görmedim bunların.

Bizden farklı olan bir başka yanları, telefonla mesaj çekme kolaycılığına sığınıp kutlama kartlarından vazgeçmemeleri. Büyük marketlerde bir koridor boydan boya kutlama kartlarına ayrılmış. Üstelik yalnız Noel vb. günlerde değil, doğum günü, evlilik yıldönümü gibi kişisel özel günlerde de kart gönderiliyor. Herhangi bir nedenle gönderilmiş kartı yanıtsız bırakmak ayıp; sizin de karşılık olarak bir teşekkür kartı göndermeniz bekleniyor.

Marketler demişken... Manav reyonlarında rengârenk kabaklar, patatesler, karnabaharlar; dünyanın her yerinden gelme her çeşit meyve, sebze var. Kışın ortasında Şili’den gelme kiraz da bulabilirsiniz, çeşit çeşit tropikal meyve de ama örneğin bizimkiler gibi sivribiber bulamazsınız. Bamya da yok sayılır, olanların en küçüğü, yetişkin bir erkeğin ortaparmağı büyüklüğünde. Zaten Amerika ile ilgili anahtar sözcük: büyük. Her şey çok büyük. Örneğin porsiyonlar o kadar büyük ki çok iştahlı olsanız bile hepsini bitiremeyebilirsiniz. Asla ayıp karşılanmaz, bir işaretinize bakar; garson yiyemediğiniz kısmı anında paketleyip masanıza getirir. Bunca büyüklük içinde iki şeyin küçüklüğü şaşırtıcı: karpuz ve lahana! Bu ikisi neredeyse büyükçe bir yumruk kadar. Kereviz, pancar gibi sebzelerin de sadece yapraklı sapları satılıyor. Ispanak pişirdiğinizi gören biri, “Aa, salatadan yemek mi yaptın?” diye şaşkınlıkla karşılayabilir sizi. En çok bizim süt ya da sos tenceresi diye bildiğimiz, kaçerola tipi tek uzun saplı tencereleri kullanıyorlar. İki kulplu olanlar şimdilerde yaygınlaşan döküm tencereler... Zaten Amerikalı, yaptığı tencere yemeğini çorba sayıyor ve çorba niyetine yiyor. Hemen her evde torna tezgâhı büyüklüğünde, likit gazla çalışan mangallar var. Yalnız et, balık değil, her türlü sebze o mangalda pişiriliyor. Örneğin enginarı ya bütün olarak haşlıyor ya da o mangalda pişirdikten sonra yapraklarını tek tek sosa bandırarak yiyorlar. Rağbet daha çok kuru yiyeceklerden yana olduğu için çeşit çeşit sos kullanıyorlar ve salatadan hiç vazgeçmiyorlar.

İki şeyin tüketimi bizden çok: buz ve şeker. Buzdolaplarında yumurta için ayrı bölme yok ama sürekli buz üreten bir mekanizma var. Restoranda siparişinizden önce masaya ağzına kadar buz dolu bardaklarda su geliyor. Bütün içecekler buz dolu bardaklarda sunuluyor. Çoluk çocuk yaz-kış buzlu su içiyorlar ve ne boğazları şişiyor ne hasta oluyorlar. Çocuklara, özellikle Cadılar Bayramında avuç avuç şeker veriliyor. Pastalar, kurabiyeler derseniz insanın genzini yakacak keskinlikte tatlı. “Tuzlu kurabiye” sözüne bir Amerikalı kahkahalarla gülebilir. Çünkü kurabiye anlamındaki “cookie” sözcüğü yalnız tatlı kurabiyeyi kapsıyor. “Kek” sözcüğünü “pasta” için kullanıyorlar. “Pasta” sözcüğü “makarna” anlamına geliyor. Bizim “kek” dediklerimize ise “ekmek” diyorlar.

Bize yadırgatıcı gelebilecek bir başka uygulama da evlerde artık kullanılmayan eşyaların zaman zaman ön bahçelerde satışa çıkarılması. “Yard Sale” denen bahçe satışlarında, komşular birbirilerinin eşyalarını alıp satıyorlar ama aynı komşular bahçelerindeki narı, portakalı, kendi yaptıkları Noel kurabiyesini karşılık beklemeden sunuyorlar birbirilerine.

Bizim dizilerde zenginle yoksulu ayırt etmenin bir yolunun ayakkabılar olduğunun bilmem farkında mısınız? Eve ayakkabıyla giriliyor, çizmelerle, botlarla salonda turlar atılıyorsa anlıyoruz ki zenginlerin evindeyiz. Yok, ayakkabılar kapının önünde çıkarılıyor, ayağa hemen terlik geçiriliyorsa, demek ki zavallı yoksullar oturuyor o evde. Kime özeniliyorsa artık, diyeceğim de Amerikalıların yatak odasına kadar ayakkabıyla girdiklerini görünce diyemiyorum. Bizim dizilerde zenginlerin kahve, yoksulların çay içtiğinin de farkında olmalısınız. Benzerliğe bakın siz; Amerikalının da çayla hiç işi olmuyor, varsa yoksa kahve.