Tricontinental’den Yeni Bülten; Daha Nereye Kadar…?

Tricontinental’in adı, daha önce birkaç kez daha geçti. Havana merkezlidir. Logosunun, El Lissitzky’nin, kırmızı bir okun beyaz bir küreyi deldiği meşhur “Beat the Whites with the Red Wedge” eserinin sadeleştirilmiş bir revizyonu olması, enstitü hakkında daha açık fikir verebilir. Çin sempatisini görmezden gelirsek belki de var olan en açık, ilkeli ve köklerine bağlı (muhafazakâr değil, dönmeyen) Marksist enstitüdür.

Bu enstitü, her hafta bir haber bülteni, her ay da bültenlerden biraz daha uzun bir dosya yayınlar. Dosyalar ve bültenler, çoğunlukla Güney ve Kuzey Amerika’nın sorunlarına odaklıdır, fakat bu ayın bülteni biraz daha genel. Başlığı da "Çağımızın Üç Irkçılığı; Para, İlaç, Yiyecek"

Zaten kısacık bir bülten bu (1). İlk 4, 5 paragraf da, hastalığın sosyal ve ekonomik yaşama etkisiyle ilgili daha önce defalarca kez kulağımıza çalınan şeyleri tekrar etmiş. Yazının ortasına doğru, bazı iktisadi verilerin yazılı olduğu bir paragraf var;

"Yatırım Irkçılığı; Gelişmekte olan ülkelerin dış borcu 11 trilyon doların üzerinde. Borç ödemelerinin bu takvim yılının sonuna kadar yaklaşık 4 trilyon doları bulacağı tahmin ediliyor. Geçen yıl, altmış dört ülke sağlık hizmetlerinden çok borç ödemeye para harcadı. Çeşitli çok taraflı kuruluşların küçük bir desteğiyle, borç servisinin askıya alınması hakkında mütevazı konuşmalar yapıldı.

Borcun askıya alınmasına ilişkin bu konuşmada IMF’nin devletlere, faiz oranları düşük olduğu için IMF’den daha fazla borç almaya yönelik emri (2), bize şu soruyu sorduruyor; "Neden sadece sermayedarlarınızın yasadışı vergi cennetlerinde bulundurduğu 37 trilyon doları, küresel dolaşıma dahil edip dış borçları iptal etmiyorsunuz?" Borç iptalini tanımlamak için sıklıkla kullanılan kelime "affetme"dir.

Bununla birlikte bu borç, sömürgecilik, hırsızlık ve talanla dolu uzun bir tarihin sonucu olduğu için bu borçlar affedilemez. Daha zengin ülkeler yüzde sıfıra kadar inen faiz oranlarında borç alabilirken, gelişmekte olan ülkelere tefeciliğe varan faizlerle borçlar yükleniyor. Bu ülkeler, COVID-19 enfeksiyonu zincirini kırmaya hizmet etmesi gereken değerli fonları, korkunç borçlarını ödemeleri için kullanmaları gerekirken, (daha fazla borç altına giriyorlar)."

Bu analizlerin gelişmiş yahut az gelişmiş ülkelere değil, gelişmekte olan ülkelere odaklanmasına dikkat etmeli, zira bu başlık, bizim de içinde bulunduğumuz kategoriyi temsil ediyor.

"Tıbbi Irkçılık; DSÖ Genel Müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus, geçtiğimiz günlerde Dünya’nın "felaketle sonuçlanacak bir ahlaki başarısızlığın" eşiğinde olduğunu söyledi. Kapitalist projeye damgasını vuran aşı milliyetçiliğinden ve aşı istifçiliğinden bahsediyordu. Kuzey Atlantik'teki ülkeler (Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve birçok Avrupa devleti), Hindistan ve Güney Afrika'nın, Dünya Ticaret Örgütü’ne yaptıkları çağrıyı, yani aşıya ilişkin fikri mülkiyet kurallarını askıya alma çağrısını reddetti. Bu Kuzey devletleri, aşı istifleme politikalarının etkisiyle COVAX projesine yeterli kaynağı ayırmadıkları için, gelişmekte olan ülkelerdeki pek çok insan 2024'ten önce aşı yüzü göremeyecek."

Dünya Sağlık Örgütü'nün COVAX programı, Dünya’nın dört bir yanındaki yoksul ve orta gelirli ülkelerdeki insanları koronavirüse karşı aşılamayı hedefleyen küresel programdır. Çoğunlukla Afrika, Asya ve Latin Amerika'da olmak üzere 91 yoksul ve orta gelirli ülkedeki en savunmasız kişilerin %20'sine, 2021 sonuna kadar en az 2 milyar aşı dozu sunmayı hedefliyordu.

COVAX, gelecek yıl yoksul ülkelerdeki insanların en az %20'sini aşılama hedefine ulaşmak için, halihazırda topladığı 2,1 milyar dolara ek olarak 4,9 milyar dolara ihtiyacı olduğunu söylüyordu (3), ve tahmin edileceği gibi COVAX, yatırımcı ülkelerin ve sermayedarların para fetişizminden dolayı bu amaca ulaşma yolunda, şu an olması gereken yerin gerisinde kaldı.

"Bu tür aşı milliyetçiliği ile Kübalı ve Çinli doktorların sergilediği sosyalist enternasyonalizm arasında büyük bir ayrım var. Küba’nın Henry Reeve Uluslararası Tıp Tugayı’na 2021 Nobel Barış Ödülü verilmesinin desteklenmesi bu nedenledir."

Henry Reeve Sağlık Tugayı, 2005 yılında ABD’nin Güney eyaletlerini şiddetli şekilde vuran Katrina Kasırgası’ndan sonra, ABD’ye yardım amacıyla kurulmuştu. ABD ne yurttaşlarını kasırga bölgesinden uzaklaştırabilmiş ne de afet sonrası yardım ve sağlık hizmeti ulaştırabilmişti. Küba, kasırgadan saatler sonra komşusuna gerekli donanımla sağlık ekipleri gönderme teklifinde bulundu ve aralarında çeşitli alanlarda uzmanların bulunduğu 1586 sağlık çalışanı komşu halka yardıma gitmek üzere bir araya geldi. Ancak ABD, Küba’nın yardım teklifine olumlu dönüş yapmadı ve Kübalı ekipler kasırganın yaralarını sarmak üzere ABD’ye ulaşamadı (5).  

Tugay, varlığını devam ettirdi. Amerika, yıllar sonra, en kalabalık eyalet Kaliforniya'nın başkenti Sacramento'da Belediye ve Kent Konseyi’nın, Küba'nın sağlık hizmetlerine erişimine yönelik kısıtlamaların kaldırılmasını talep eden önergeyi oybirliğiyle kabul etmesiyle bir kez daha tükürdüğünü yaladı. Sacramento, sadece bu yıl benzer önergelerin kabul edildiği ABD'deki 7. kentti. Önergede ayrıca, Küba'nın 2005'te Dünya Sağlık Örgütü tarafından biyoteknolojide lider ülkeler arasında sayıldığı kaydedildi. Öte yandan ABD'nin ülkeye uyguladığı abluka nedeniyle ABD'lilerin Küba'nın halk sağlığı ve pandemiyle mücadeledeki uzmanlığından yararlanamadığı belirtildi. Sacramento Belediye ve Kent Konseyi, pandemiyle mücadele için Küba'ya yönelik seyahat kısıtlamalarının kaldırılmasını da talep etti. Nobel Ödülü'ne de aday gösterilen Henry Reeve Tugayı, Kovid-19'la mücadele amacıyla 39 ülkeye 3700'ü aşkın sağlık görevlisi göndermişti (6).

"Gıda Irkçılığı; 2005'ten 2014'e kadar azalma eğilimi gösteren (7) Dünya’da açlık, o zamandan beri artmaya başladı. Dünyadaki açlık şimdi 2010 yılı seviyelerinde. BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) 2020 gıda güvensizliği raporu (8), aç insan sayısının 2030 yılına kadar 840 milyonu aşacağını söylüyor. Ancak bu tahmin çok iyimser. İnsanlara sunulan gıda miktarının ve kalitesinin azalması, 2 milyar insanı etkiledi (küresel nüfusun% 26'sı). Nüfusun bu büyük kesimi açlık çekti ve 2019'da besleyici ve yeterli gıdaya düzenli erişimleri yoktu. Bu veriler, salgından önceki 2019 yılına ait. BM'nin Dünya Gıda Programı, salgın kontrol altına alınmadan aç insan sayısının ikiye katlanabileceğini söylüyor (9).

Pandemi bir seçenek olabilir, ancak seçkinlerin gözlerini açacağı için değil. Bankaları desteklemek  için para akıtıyorlar. Bu onların motivasyonudur. Borcu iptal etmeyecek, bir halk aşısı üretmeyecek veya çiftçiler ve tarım işçileriyle beraber gıda sistemlerinin sağlam olmasını sağlamayacaklar.

Pandeminin özellikle Güney yarım küredeki işçiler ve köylüler üzerindeki olumsuz etkisi, çokuluslu şirketlerin pazarlık gücünü güçlendiren ücret deflasyonunu derinleştirme eğilimine sahip. Ancak yaşam koşullarının tahammül sınırlarını aşan bir bozulma, şiddetli bir dirençle karşılanır.

Hintli tarım işçilerinin ve çiftçilerin isyanı, Kenyalı ve Perulu sağlık işçilerinin grevi, Haiti ve Tunus'taki halkın genel protestoları, Brezilya hükümetinin pandemiyle baş edememesine karşı mücadeleler, Arjantin'de kürtajın yasallaştırılması… Bunlar Hegel'in, Tinin Görüngübilimi'nde 'ciddiyet, acı çekme, sabır ve olumsuzun emeği' olarak adlandırdığı halk ayaklanmalarının ana hatlarıdır. Örgütler tarafından sürdürülen bu mücadeleler, işçi sınıfının ve köylülerin güvenini ve gücünü inşa eden bu hareketler, gündemi ileriye taşıyacak olan emektir.

Elitler, koronavirüsün yarattığı olağanüstü durum bir kenara, kapitalizmin yarattığı sıradan krizleri çözme yeteneğine bile sahip değiller. Yukarıdaki hareketler işte burada devreye giriyor. Bu salgından bir seçenek yaratmak için gündemi ileriye taşıyorlar; ama bunun ötesinde, kapitalizmin zavallılığından…”

-----------------------------------------------------------------------

1. https://www.thetricontinental.org/newsletterissue/6-three-apartheids/

2. https://www.imf.org/en/News/Articles/2020/04/15/tr041520-transcript-of-imf-md-kristalina-georgieva-opening-press-conference-2020-spring-meetings

3. https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-who-vaccines-exclusiv/exclusive-who-vaccine-scheme-risks-failure-leaving-poor-countries-no-covid-shots-until-2024-idUSKBN28Q1LF

4. https://www.un.org/en/sections/issues-depth/food/

5. https://sol.org.tr/haber/nobel-baris-odulu-adayi-kuba-henry-reeve-tugayi-kimdir-10506

6. https://www.indyturk.com/node/271386/d%C3%BCnya/abd%E2%80%99nin-en-b%C3%BCy%C3%BCk-eyaletinin-ba%C5%9Fkenti-kovid-19la-m%C3%BCcadelede-k%C3%BCba%E2%80%99n%C4%B1n-uzmanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na

7. https://www.un.org/en/sections/issues-depth/food/

8.

9. https://www.wfp.org/news/covid-19-will-double-number-people-facing-food-crises-unless-swift-action-taken