18.03.2021, 02:42

Saat Kuleleri ve Bergama Saat Kulesi

Sanayi Devrimi ile birlikte başta İngiltere olmak üzere sanayileşme hamleleri yapan Avrupa ülkelerinde ve Amerika’da fabrikalar yaygınlaştı. Fabrikalarda çalışma şartları ağırdı, işçi sınıfının mücadelesi angaryaya karşı, uzun çalışma sürelerine ve sömürüye karşı devam etti. Sendikalar kuruldu. Çalışma hayatı, toplum düzenini şekillendiren bir kavramdı artık. Kentlerde sadece emek eksenli bir yaşam değil, buna bağlı oluşan gelişen bürokratik düzlemde yeni mesleklerde ortaya çıkıyor ve birçok sektör çalışma düzeni içinde yerini alıyordu. Zaman kavramı hızlanmıştı. Adeta insanlar bir yerden bir yere yetişmek zorunda hissediyordu. ‘İş Başı’ , ‘Paydos’ , ‘Haftasonu tatili’ gibi kavramlarla tanışıyordu sanayi toplumu. Bütün bunlar bir gün içinde zamanı kategorilere ayırmaya neden oldu. Burada insanlara tek yol gösterici saatti. Henüz cep telefonlarımız yoktu, kol saatlerimiz ve hatta duvar saatlerimiz bile yoktu. 19. Yüzyılın sonlarında, kamu binaları başta olmak üzere, iskele, gar gibi ulaşım alanlarında, herkesin dikkatini çeken saatler asılmaya başladı. Avrupa’nın birçok kentinde saat modası beraberinde mimari estetiği olan saat kulelerinin yapılmasını getirdi. 1856 yılında Londra’da Big Ben Saat Kulesi faaliyete girdi. Birçok Avrupa kentinde simgeleşen saat kuleleri yükseldi.

Foto: Londra’da Big Ben Saat Kulesi

Saat kulelerinin sanayileşen Avrupa toplumunda bir ihtiyaca bağlı geliştiğinin tekrar altını çizerek Osmanlı Devleti’ne gelmek istiyorum. Osmanlı Devleti, sanayileşme hamlesini gerçekleştiremediği gibi uzun süren savaşlarla büyük toprak kayıpları yaşamış ve Duyun-u Umumiye Borçları ile iflasını açıklamıştı. Bütün bunlara rağmen başkent İstanbul’da yeni saraylar inşa ediliyordu.

Başta İzmir ve İstanbul olmak üzere Anadolu’nun birçok kentinde saat kuleleri inşa edilmeye başlandı. Özellikle II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. Yılında tüm valiliklere saat kulesi yapılmasıyla ilgili ferman gönderilmiştir. Bu durum sanayileşemeyen bir ülkede sadece görsel olarak Avrupa’yı taklit etmekten ibaretti. Zayıf düşmüş bir ekonomiyi canlandırmak ve eski güce kavuşmak çok daha uzun bir maratondu. Bunun yerine batı tarzında mimariye önem vererek Avrupa’ya ‘güçlüyüz’ mesajı verilmek istenmişti.  Belki de günümüzde de bu anlayışın izlerini görmek mümkün. Büyük devlet olmanın ancak ihtişama önem vermekle, saraylar yapmakla doğru orantılı olduğu düşüncesi tartışılsa da saat kuleleri meselesine geri dönmek gerek.

Saat kulelerinin yapımıyla birlikte Müslüman kitlenin zaman ölçüm sisteminde önemli bir değişim yaşanmaya başlanmış, “ezanî” zaman ölçümünden, bilimsel hesaplara dayanan zaman ölçümüne yönelinmiş, toplumsal yapıda önemli bir modernleşme süreci başlamıştı.

Bölgemizde en simgesel saat kuleleri arasında hiç kuşkusuz İzmir’de Konak Meydanı’nın da bulunan saat kulesi yer alır. Eyfel Kulesinin mimarı Mösyö Pierre’nin yaptığı bu görkemli eserin saatini de Alman İmparatoru II. Wilhelm armağan etmiştir.

Saat kuleleri bazen tek bir kule bazen de mevcut kamu binasının bir parçası şeklinde inşa edilmişti. Bergama Saat Kulesi bu tür yapılara en güzel örnektir. II. Abdülhamit zamanında Bergama Kaymakamı olan Kemal Bey tarafından yaptırılan Hükümet Konağı’nın Marsilya Kiremitli piramidal çatısında yer alan saat kulesi yaklaşık 2 metre yüksekliğindedir.

1955’ten itibaren Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılmaya başlanan binanın temelinde moloz taş kullanılmıştır. Yapının diğer kısımları ise dolgu duvar tekniği ile yapılmıştır. Kapısı ortada yer alan binanın girişinin sağında ve solunda birer adet dikdörtgen pencere mevcuttur. Giriş kemerinin tam üzerinden geçen kademeli taş silme, iki katı birbirinden ayırmaktadır. Üst katında ise demir malzemeden yapılmış küçük balkonlar vardır.

Binanın piramidal çatısında bulunan cihannüma şeklinde kare planlı saat kulesi Bergama’nın tek saat kulesidir. Ahşap kulenin dört cephesinde de Roma rakamlı dairesel saat kadranları yer alıyor. Dalgalı parametli düz çatısının üzerinde soğanbaşı olarak tabir edilen kurşun kaplama kubbesiyle örtülü saat kulesinin en üst bölümü üç kısımlı zarif bir alemle son bulmaktadır.

Bergama Saat Kulesi, bağımsız saat kuleleri gibi kendi başına simgeleşmiş olmasa da kent merkezindeki tarihi dokuya zarif bir ayrıntı katmasıyla hafızalardaki yerini almaktadır.

--------------------------------

Kaynakça

1. Meltem Cansever, Türkiye’nin Kültürel Mirası 100 Saat Kulesi, NTV Yay.

2. Hakkı Acun, Anadolu Saat Kuleleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay.

3. Sabri Yetkin, Kentsel Bir Sembolün Doğuşu – İzmir Saat Kulesi

Yorumlar (2)
Haluk Tanyeri 4 yıl önce
Merhaba,bir düzeltme yapayım,bina benim Bergama dan ayrılış tarihi olan 1970 senesine kadar adliye binası olarak kullanılmıştır,iyi günler.
Hülya Meder 4 yıl önce
Emeğine sağlık.
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 36 95
2. Fenerbahçe 36 84
3. Samsunspor 36 64
4. Beşiktaş 36 62
5. Başakşehir 36 54
6. Eyüpspor 36 53
7. Trabzonspor 36 51
8. Göztepe 36 50
9. Rizespor 36 49
10. Kasımpaşa 36 47
11. Konyaspor 36 46
12. Alanyaspor 36 45
13. Kayserispor 36 45
14. Gaziantep FK 36 45
15. Antalyaspor 36 44
16. Bodrum FK 36 37
17. Sivasspor 36 35
18. Hatayspor 36 26
19. A.Demirspor 36 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 38 84
2. Arsenal 38 74
3. M.City 38 71
4. Chelsea 38 69
5. Newcastle 38 66
6. Aston Villa 38 66
7. N. Forest 38 65
8. Brighton 38 61
9. Bournemouth 38 56
10. Brentford 38 56
11. Fulham 38 54
12. C.Palace 38 53
13. Everton 38 48
14. West Ham United 38 43
15. M. United 38 42
16. Wolves 38 42
17. Tottenham 38 38
18. Leicester City 38 25
19. Ipswich Town 38 22
20. Southampton 38 12
Takımlar O P
1. Barcelona 38 88
2. Real Madrid 38 84
3. Atletico Madrid 38 76
4. Athletic Bilbao 38 70
5. Villarreal 38 70
6. Real Betis 38 60
7. Celta Vigo 38 55
8. Rayo Vallecano 38 52
9. Osasuna 38 52
10. Mallorca 38 48
11. Real Sociedad 38 46
12. Valencia 38 46
13. Getafe 38 42
14. Espanyol 38 42
15. Alaves 38 42
16. Girona 38 41
17. Sevilla 38 41
18. Leganes 38 40
19. Las Palmas 38 32
20. Real Valladolid 38 16

Gelişmelerden Haberdar Olun

@