18.03.2021, 02:42

Saat Kuleleri ve Bergama Saat Kulesi

Sanayi Devrimi ile birlikte başta İngiltere olmak üzere sanayileşme hamleleri yapan Avrupa ülkelerinde ve Amerika’da fabrikalar yaygınlaştı. Fabrikalarda çalışma şartları ağırdı, işçi sınıfının mücadelesi angaryaya karşı, uzun çalışma sürelerine ve sömürüye karşı devam etti. Sendikalar kuruldu. Çalışma hayatı, toplum düzenini şekillendiren bir kavramdı artık. Kentlerde sadece emek eksenli bir yaşam değil, buna bağlı oluşan gelişen bürokratik düzlemde yeni mesleklerde ortaya çıkıyor ve birçok sektör çalışma düzeni içinde yerini alıyordu. Zaman kavramı hızlanmıştı. Adeta insanlar bir yerden bir yere yetişmek zorunda hissediyordu. ‘İş Başı’ , ‘Paydos’ , ‘Haftasonu tatili’ gibi kavramlarla tanışıyordu sanayi toplumu. Bütün bunlar bir gün içinde zamanı kategorilere ayırmaya neden oldu. Burada insanlara tek yol gösterici saatti. Henüz cep telefonlarımız yoktu, kol saatlerimiz ve hatta duvar saatlerimiz bile yoktu. 19. Yüzyılın sonlarında, kamu binaları başta olmak üzere, iskele, gar gibi ulaşım alanlarında, herkesin dikkatini çeken saatler asılmaya başladı. Avrupa’nın birçok kentinde saat modası beraberinde mimari estetiği olan saat kulelerinin yapılmasını getirdi. 1856 yılında Londra’da Big Ben Saat Kulesi faaliyete girdi. Birçok Avrupa kentinde simgeleşen saat kuleleri yükseldi.

Foto: Londra’da Big Ben Saat Kulesi

Saat kulelerinin sanayileşen Avrupa toplumunda bir ihtiyaca bağlı geliştiğinin tekrar altını çizerek Osmanlı Devleti’ne gelmek istiyorum. Osmanlı Devleti, sanayileşme hamlesini gerçekleştiremediği gibi uzun süren savaşlarla büyük toprak kayıpları yaşamış ve Duyun-u Umumiye Borçları ile iflasını açıklamıştı. Bütün bunlara rağmen başkent İstanbul’da yeni saraylar inşa ediliyordu.

Başta İzmir ve İstanbul olmak üzere Anadolu’nun birçok kentinde saat kuleleri inşa edilmeye başlandı. Özellikle II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. Yılında tüm valiliklere saat kulesi yapılmasıyla ilgili ferman gönderilmiştir. Bu durum sanayileşemeyen bir ülkede sadece görsel olarak Avrupa’yı taklit etmekten ibaretti. Zayıf düşmüş bir ekonomiyi canlandırmak ve eski güce kavuşmak çok daha uzun bir maratondu. Bunun yerine batı tarzında mimariye önem vererek Avrupa’ya ‘güçlüyüz’ mesajı verilmek istenmişti.  Belki de günümüzde de bu anlayışın izlerini görmek mümkün. Büyük devlet olmanın ancak ihtişama önem vermekle, saraylar yapmakla doğru orantılı olduğu düşüncesi tartışılsa da saat kuleleri meselesine geri dönmek gerek.

Saat kulelerinin yapımıyla birlikte Müslüman kitlenin zaman ölçüm sisteminde önemli bir değişim yaşanmaya başlanmış, “ezanî” zaman ölçümünden, bilimsel hesaplara dayanan zaman ölçümüne yönelinmiş, toplumsal yapıda önemli bir modernleşme süreci başlamıştı.

Bölgemizde en simgesel saat kuleleri arasında hiç kuşkusuz İzmir’de Konak Meydanı’nın da bulunan saat kulesi yer alır. Eyfel Kulesinin mimarı Mösyö Pierre’nin yaptığı bu görkemli eserin saatini de Alman İmparatoru II. Wilhelm armağan etmiştir.

Saat kuleleri bazen tek bir kule bazen de mevcut kamu binasının bir parçası şeklinde inşa edilmişti. Bergama Saat Kulesi bu tür yapılara en güzel örnektir. II. Abdülhamit zamanında Bergama Kaymakamı olan Kemal Bey tarafından yaptırılan Hükümet Konağı’nın Marsilya Kiremitli piramidal çatısında yer alan saat kulesi yaklaşık 2 metre yüksekliğindedir.

1955’ten itibaren Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılmaya başlanan binanın temelinde moloz taş kullanılmıştır. Yapının diğer kısımları ise dolgu duvar tekniği ile yapılmıştır. Kapısı ortada yer alan binanın girişinin sağında ve solunda birer adet dikdörtgen pencere mevcuttur. Giriş kemerinin tam üzerinden geçen kademeli taş silme, iki katı birbirinden ayırmaktadır. Üst katında ise demir malzemeden yapılmış küçük balkonlar vardır.

Binanın piramidal çatısında bulunan cihannüma şeklinde kare planlı saat kulesi Bergama’nın tek saat kulesidir. Ahşap kulenin dört cephesinde de Roma rakamlı dairesel saat kadranları yer alıyor. Dalgalı parametli düz çatısının üzerinde soğanbaşı olarak tabir edilen kurşun kaplama kubbesiyle örtülü saat kulesinin en üst bölümü üç kısımlı zarif bir alemle son bulmaktadır.

Bergama Saat Kulesi, bağımsız saat kuleleri gibi kendi başına simgeleşmiş olmasa da kent merkezindeki tarihi dokuya zarif bir ayrıntı katmasıyla hafızalardaki yerini almaktadır.

--------------------------------

Kaynakça

1. Meltem Cansever, Türkiye’nin Kültürel Mirası 100 Saat Kulesi, NTV Yay.

2. Hakkı Acun, Anadolu Saat Kuleleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay.

3. Sabri Yetkin, Kentsel Bir Sembolün Doğuşu – İzmir Saat Kulesi

Yorumlar (2)
Haluk Tanyeri 3 yıl önce
Merhaba,bir düzeltme yapayım,bina benim Bergama dan ayrılış tarihi olan 1970 senesine kadar adliye binası olarak kullanılmıştır,iyi günler.
Hülya Meder 3 yıl önce
Emeğine sağlık.
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 15 40
2. Fenerbahçe 14 37
3. Beşiktaş 14 26
4. Kayserispor 14 26
5. A.Demirspor 15 23
6. Trabzonspor 14 23
7. Kasımpasa 14 21
8. Rizespor 14 21
9. Antalyaspor 14 20
10. Hatayspor 14 18
11. Karagümrük 14 17
12. Ankaragücü 14 17
13. Sivasspor 14 15
14. Gaziantep FK 14 15
15. Konyaspor 14 14
16. Pendikspor 14 13
17. Başakşehir 14 12
18. Samsunspor 14 11
19. Alanyaspor 14 11
20. İstanbulspor 14 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 14 36
2. Kocaelispor 14 29
3. Bandırmaspor 14 26
4. Göztepe 14 26
5. Bodrumspor 14 24
6. Gençlerbirliği 14 24
7. Sakaryaspor 14 23
8. Ahlatçı Çorum FK 14 20
9. Keçiörengücü 14 19
10. Erzurumspor 14 18
11. Manisa FK 14 17
12. Boluspor 14 16
13. Ümraniye 14 15
14. Adanaspor 14 15
15. Şanlıurfaspor 14 14
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 14 12
18. Giresunspor 14 9
19. Altay 14 5
Takımlar O P
1. Arsenal 15 36
2. Liverpool 15 34
3. Aston Villa 15 32
4. M.City 15 30
5. Tottenham 15 27
6. M. United 15 27
7. Newcastle 15 26
8. Brighton 15 25
9. West Ham United 15 24
10. Chelsea 15 19
11. Brentford 15 19
12. Fulham 15 18
13. Wolves 15 18
14. Crystal Palace 15 16
15. Bournemouth 15 16
16. Nottingham Forest 15 13
17. Everton 15 10
18. Luton Town 15 9
19. Burnley 15 7
20. Sheffield United 15 5
Takımlar O P
1. Real Madrid 15 38
2. Girona 15 38
3. Barcelona 15 34
4. Atletico Madrid 14 31
5. Athletic Bilbao 15 28
6. Real Sociedad 15 26
7. Real Betis 15 25
8. Las Palmas 15 21
9. Valencia 15 19
10. Getafe 15 19
11. Rayo Vallecano 15 19
12. Villarreal 15 16
13. Deportivo Alaves 15 16
14. Osasuna 15 15
15. Sevilla 14 13
16. Cadiz 15 12
17. Mallorca 15 11
18. Celta Vigo 15 9
19. Granada 15 7
20. Almeria 15 4

Gelişmelerden Haberdar Olun

@