Öğretmenler Günü anısına; "Cahit Arf"
“Her buluşun, matematik ispatın gerisinde bir düşünce vardır.
Başarılı matematikçilerin benimsedikleri de budur:
Belli bir düşünceyle hareket etmek.
Rastlantı, deneme yanılma ile bulunan şeyler,
O kadar da değerli değildir.”
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf
***
- Giriş ve amaç
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, Türk ve dünya bilim tarihinde matematik alanındaki çalışmaları ve buluşları ile önemli yer edinmiştir. Türkiye açısından "matematiğin simge adlarından birisidir".
"Bilim insanı olabilmek için tutku gerekir" vb özdeyişleri ile bilim tarihimize geçmiştir.
Matematiğe olan yeteneğini, ilkokul öğrencisi olduğu yıllarda öğretmeni görmüş, ortaokul öğrencisi olduğu yıllarda da dikkati çekmiştir. Bu nedenle, ailesi tarafından gönderildiği Paris’te lise öğrenimi 2 yılda bitirdikten sonra, "Ecole Normale Superieure"ü bitirmiştir (Fotoğraf 1).
Fotoğraf 1. Cahit Arf 1926 yılında, Paris’e yükseköğrenim için giderken (https://listelist.com/ordinaryus-cahit-arf-hakkinda/).
Dünyaca ünlü Türk Matematikçi olarak tarihe geçen Ord. Prof. Cahit Arf, 1974 TÜBİTAK Bilim Ödülü yanı sıra, ulusal ve uluslararası alanda birçok ödül almıştır.
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, matematiğe yaptığı katkılar ile unutulmaz yer edinmiştir.
Türkiye, "vefa borcunu", 2009 yılından buyana, 10 ₺’nin arka yüzünde Cahit Arf’ın fotoğrafını basarak yerine getirmiştir (Fotoğraf 2).
Fotoğraf 2. 10 Türk Lirasının arka yüzünde Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın fotoğrafı yer almıştır. “Arf değişmezi formül”.
Amacımız, Türk bilim tarihinin, en değerli bilim insanlarından birisi olan Prof. Dr. Cahit Arf’ı, 24 Kasım "öğretmenler günü" nedeniyle, topluma, gençlere tanıtmak ve anmaktır.
- Kısa Özgeçmişi
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf (1910 – 1997) yılları arasında yaşamıştır. 11 Ekim 1910 günü, Selanik’te doğmuştur.
Ailesi, 1912 yılında savaşın "yakıcı" koşullarında (Balkan Savaşı), zorunlu olarak İstanbul’a göçmüş, bir süre İzmir’de yaşamıştır (mübadele, mübadil). Bu nedenle çocukluğu, "içe kapalı" bir ortamda geçmiştir.
Bu günleri şöyle anlatmıştır: "Ben, Cahit Arf. 1910’da Selanik’te doğdum; yani Atatürk’le hemşeriyiz! Balkan Savaşları başlayınca ailemle İstanbul’a göç etmek zorunda kaldık. Ailem beni hiç sokağa bırakmazdı. Çünkü “mahalle çocuğu” olabilirdim. Ben de ne yapayım, kendi içime döndüm, oyunumu kendi başıma kurdum. Çocukluğumda sürekli kâğıttan oyuncaklar yapardım. Yeni oyuncaklar icat ediyordum ve sürekli çevremi inceliyordum." https://kumbaradergisi.com/wp-content/uploads/in5-archives/sayilarin-efendisi-cahit-arf-1024/index.html
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın kısa yaşam öyküsü (Tablo I) de görülmektedir.
Tablo I. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın yaşam öyküsü özeti.
1916; İlkokul,
1921; Ortaokul, İstanbul,
1924; Paris St. Louis Lisesi (2 yılda bitirmiştir),
1926-1932; Fransa’da “Ecole Normale Superieure” ü bitirmiştir.
1932; Galatasaray Lisesinde matematik öğretmenliği yapmıştır.
1933; İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne “Doçent adayı” olarak atanmıştır.
1937; Doktora yapmak üzere Almanya Göttingen Üniversitesi’ne gönderilmiştir.
1938; Doktora çalışmasının konusu; “non-commutative Class Field”, Tez hocası Helmut Hasse’dir.
Doktora tezi; Hasse-Arf Teoremi ile bilim tarihine geçmiş (1938) ve Cahit Arf dünyaca tanınmıştır.
1938 sonu; Göttingen’de, “Arf Invaryantını” (Cebirsel ve diferansiyel topoloji) tanımlamıştır.
1938 sonu-1962; İstanbul Üniversitesi
1943; Prof.
1955; Ord. Prof.
1960; Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi kuruluşu,
1960; ABD Maryland Üniversitesi, Mainz Akademisi Muhabir Üyeliği
1962-1963; Robert Koleji, matematik dersleri vermiştir.
1964; Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TUBİTAK) ilk Bilim Kurulu Başkanı.
1964-1966; “Princeton Institute for Advanced Study”
1966-1967; ABD, “California” Üniversitesi, “Konuk öğretim üyesi,
Türkiye’de yaşamak istediği için, 1967’de Ankara’ya geldi ve ODTÜ’de görev aldı.
1967; ODTÜ Matematik Bölümü,
1967-1971; TÜBİTAK Bilim Kurulu Başkanlığı,
1980; Emeklilik.
26 Aralık 1997’de “kalp hastalığı” ile vefat etmiştir
Ülkemizde matematiğin simgesi olan, Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, TÜBİTAK’ın geliştirilmesinde çok emek vermiş, TÜBİTAK Gebze Araştırma Merkezi’nin kuruluşunda görev almış, 1983-1989 yılları arasında Türk Matematik Derneği Başkanlığını yürütmüştür.
- Ödülleri
- İnönü Armağanı (1943),
- TÜBİTAK Bilim Ödülü (1974) (Matematik alanında ilk ödül),
- Onur Doktorası:
- İTÜ (1980),
- Karadeniz Teknik Üniversitesi (1980) ,
- ODTÜ (1981),
- Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyeliği (1993),
- "Commandeur des Palmes Académiques" (4 Şubat 1994) (Fransa)
- Cahit Arf Bilgi Merkezi (CABİM)
1996 yılında TÜBİTAK’a bağlı olarak kurulan ULAKBİM (Enstitü)’e bağlı bir Merkezdir.
1996-1998 yıllarında Ulusal Bilgi Merkezi (UBİM) adını taşıyan ULAKBİM’e bağlı bu merkeze,
1998’de TÜBİTAK’ın kuruluşunda görev alan, ünlü matematikçi Cahit Arf’ın adı verilmiştir.
Cahit Arf Bilgi Merkezi’nde, ülkemizdeki üniversite, kamu ve sanayi kesiminin bilgi ihtiyaçlarının karşılanması ve akademik bilgi üretimine katkıda bulunmak amacıyla elektronik ve geleneksel yollarla ulusal çapta bilgi ve belge hizmetleri verilmektedir.
- Cahit Arf Uluslararası “Cebir ve Sayılar Teorisi” Sempozyumu (3-7 Eylül 1990, Silivri)
- Bilimsel buluşları ve çalışmaları
Cahit Arf, cebir konusundaki çalışmalarıyla dünyaca ün kazanmıştır.
Sentetik geometri problemlerinin cetvel ve pergel yardımıyla çözülebilir olduğunu göstermiştir.
Cisimlerin kuadratik formlarının sınıflandırılmasında ortaya çıkan değişmezlere ilişkin
Arf değişmezi ve Arf halkaları gibi bilimsel dergilerdeki kaynaklarda adıyla anılan çalışmalar yanı sıra,
"Hasse-Arf Kuramı" adı ile anılan kuramı matematik bilimine kazandırmıştır (Tablo II).
Tablo II. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın matematik alanındaki buluşları.
|
Buluş ya da kuramın adı |
|
|
1 |
Hesse-Arf Kuramı (1928) |
|
2 |
Arf Değişmezi/Sabiti (Cisimlerin kuadratik formlarının sınıflandırılmasında ortaya çıkan) , |
|
3 |
Arf Halkaları (Halkalar ve geometri üzerine ilk konferans, 1984′te İstanbul) (1945), |
|
4 |
Arf Kapanışları (1945) |
- Cahit Arf Sözleri
Entelektüel bir bilim insanı ve matematikçi olan Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, bilimsel düşünce, matematik, yaşam bağlamında birçok özdeyişler (aforizmalar) türetmiştir. Bunlardan bazıları aşağıdadır (Tablo III).
Tablo III. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın matematik alanındaki özdeyişleri.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Fotoğraf 3. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın matematik alanındaki özdeyişleri.
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü (Arf konferanslar dizisi).
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf adına, ODTÜ’nde, uluslararası katılım ile ileri matematik kursları düzenlenmektedir (Tablo IV).
Tablo IV. ODTÜ Arf konferansları, yıl, konuşmacı ve bağlı olduğu kurumlar.
|
Arf konferansları, yıl, konuşmacı |
Bağlı olduğu kurumlar |
|
2001 Gerhard Frey |
Essen Üniv. Deneysel Matematik Enstitüsü |
|
2002 Don Zagier |
Utrecht Üniv./Collège de France |
|
2003 David Mumford |
Brown Üniv. Uygulamalı Matematik Bölümü |
|
2004 Robert Langlands |
İleri Araştırma Enstitüsü |
|
2005 Peter Sarnak |
Princeton Üniv. ve İleri Araştırma Enstitüsü |
|
2006 Jean-Pierre Serre |
Collège de France |
|
2007 Hendrik Lenstra |
Leiden Üniv. Matematik Enstitüsü |
|
2009 Gunter Harder |
Bonn Üniv. Matematik Enstitüsü |
- Sonuç
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, Türkiye’nin Cumhuriyet döneminde yetiştirdiği, uluslararası alanda ün yapmış, değerli bilim insanlarından birisidir.
Matematik alanındaki özgün çalışmaları ve buluşları ile adını dünya bilim tarihine yazdırmıştır.
Türkiye’de Galatasaray Lisesi, Robert Koleji, ODTÜ gibi büyük kurumlarda öğretim üyeliği yapmıştır.
TÜBİTAK’ın kuruluş ve gelişmesinde “güvenilir kişi” olarak “Bilim Kurulu” başkanlığı görevini uzun yıllar yerine getirmiştir.
Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın aşağıdaki görüşleri, güncel olarak herkese “ders” niteliğindedir.
-“Soyut ispatların yaşamla ilişkisini kurmaya çalışın.
Somut konular üzerine eğilmek, sonra bunları soyut matematikle birleştirmek gerekir.
İlk şunları sormak gerekir:
Bunu neden yapıyorsun?
Gerçek yaşamla bunun ilişkisi nedir?
Yoksa, bir şeyleri kuru kuruya ezberlemek anlamsızdır.”
Güncel olarak Ord. Prof. Dr. Cahit Arf adı, Türkiye’de birçok yerde yaşamaktadır (Fotoğraf 4).
Fotoğraf 4. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf İlkokulu, Tuzla, İstanbul.
Sonuç olarak, Türkiye, yaklaşık 20 milyon genç nüfusu ile eğitime, öğretime, entelektüel gelişmeye, beslenmeye ve öğretmenlere verdiği değer ölçüsünde, geleceğin dünyasında, eğitim, kültür, bilim, sağlık, spor, sanat alanlarında uygar dünya içindeki yerini alacaktır. Bu nedenle, toplumumuzda Cahit Arf gibi, daha çok “entelektüel” bilim insanlarının ve öğretmenlerin yetişmesine gerek bulunmaktadır.
Saygılarımla.
24 Kasım 2022, Prof. Dr. M. Şerefettin Canda, [email protected]
----------------------
Kaynaklar
TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi “Cahit Arf Özel Sayısı” http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bdergi/ozel/arf/default.html
https://cabim.ulakbim.gov.tr/cahit-arf-kimdir/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Cahit_Arf
https://www.kimnereli.net/cahit-arf.html
Bergama İl Olmalı mı?
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Galatasaray | 32 | 87 |
| 2. Fenerbahçe | 32 | 85 |
| 3. Trabzonspor | 32 | 52 |
| 4. Beşiktaş | 32 | 48 |
| 5. Rizespor | 32 | 48 |
| 6. Başakşehir | 32 | 46 |
| 7. Kasımpasa | 32 | 46 |
| 8. Sivasspor | 32 | 44 |
| 9. Antalyaspor | 32 | 42 |
| 10. Alanyaspor | 32 | 42 |
| 11. A.Demirspor | 32 | 40 |
| 12. Samsunspor | 32 | 38 |
| 13. Ankaragücü | 32 | 37 |
| 14. Kayserispor | 32 | 37 |
| 15. Konyaspor | 32 | 36 |
| 16. Hatayspor | 32 | 33 |
| 17. Gaziantep FK | 32 | 31 |
| 18. Karagümrük | 32 | 30 |
| 19. Pendikspor | 32 | 30 |
| 20. İstanbulspor | 32 | 16 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Eyüpspor | 30 | 68 |
| 2. Göztepe | 30 | 60 |
| 3. Kocaelispor | 30 | 52 |
| 4. Ahlatçı Çorum FK | 30 | 52 |
| 5. Sakaryaspor | 30 | 51 |
| 6. Bodrumspor | 30 | 49 |
| 7. Boluspor | 30 | 46 |
| 8. Bandırmaspor | 30 | 46 |
| 9. Gençlerbirliği | 30 | 44 |
| 10. Erzurumspor | 30 | 41 |
| 11. Keçiörengücü | 30 | 36 |
| 12. Şanlıurfaspor | 30 | 34 |
| 13. Ümraniye | 30 | 34 |
| 14. Manisa FK | 30 | 33 |
| 15. Tuzlaspor | 30 | 32 |
| 16. Adanaspor | 30 | 32 |
| 17. Altay | 30 | 15 |
| 18. Giresunspor | 30 | 7 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. M.City | 32 | 73 |
| 2. Arsenal | 32 | 71 |
| 3. Liverpool | 32 | 71 |
| 4. Aston Villa | 33 | 63 |
| 5. Tottenham | 32 | 60 |
| 6. Newcastle | 32 | 50 |
| 7. M. United | 32 | 50 |
| 8. West Ham United | 33 | 48 |
| 9. Chelsea | 31 | 47 |
| 10. Brighton | 32 | 44 |
| 11. Wolves | 32 | 43 |
| 12. Fulham | 33 | 42 |
| 13. Bournemouth | 32 | 42 |
| 14. Crystal Palace | 32 | 33 |
| 15. Brentford | 33 | 32 |
| 16. Everton | 32 | 27 |
| 17. Nottingham Forest | 33 | 26 |
| 18. Luton Town | 33 | 25 |
| 19. Burnley | 33 | 20 |
| 20. Sheffield United | 32 | 16 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Real Madrid | 31 | 78 |
| 2. Barcelona | 31 | 70 |
| 3. Girona | 31 | 65 |
| 4. Atletico Madrid | 31 | 61 |
| 5. Athletic Bilbao | 31 | 57 |
| 6. Real Sociedad | 31 | 50 |
| 7. Valencia | 31 | 47 |
| 8. Real Betis | 31 | 45 |
| 9. Villarreal | 31 | 39 |
| 10. Getafe | 31 | 39 |
| 11. Osasuna | 31 | 39 |
| 12. Las Palmas | 31 | 37 |
| 13. Sevilla | 31 | 34 |
| 14. Deportivo Alaves | 31 | 32 |
| 15. Mallorca | 31 | 31 |
| 16. Rayo Vallecano | 31 | 31 |
| 17. Celta Vigo | 31 | 28 |
| 18. Cadiz | 31 | 25 |
| 19. Granada | 31 | 17 |
| 20. Almeria | 31 | 14 |
Sayın yazarın, ülkesinde hizmet etmiş bir bilimci olarak bu müstesna şahsiyeti gençlerimize ve genç bilimcilerimize örnek bir idol olarak sunması da çok isabetlidir.