Öğretmenler Günü anısına; "Cahit Arf"

“Her buluşun, matematik ispatın gerisinde bir düşünce vardır.

Başarılı matematikçilerin benimsedikleri de budur:

Belli bir düşünceyle hareket etmek.

Rastlantı, deneme yanılma ile bulunan şeyler,

O kadar da değerli değildir.”

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf

***

1. Giriş ve amaç

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, Türk ve dünya bilim tarihinde matematik alanındaki çalışmaları ve buluşları ile önemli yer edinmiştir. Türkiye açısından "matematiğin simge adlarından birisidir".

"Bilim insanı olabilmek için tutku gerekir" vb özdeyişleri ile bilim tarihimize geçmiştir.

Matematiğe olan yeteneğini, ilkokul öğrencisi olduğu yıllarda öğretmeni görmüş, ortaokul öğrencisi olduğu yıllarda da dikkati çekmiştir. Bu nedenle, ailesi tarafından gönderildiği Paris’te lise öğrenimi 2 yılda bitirdikten sonra, "Ecole Normale Superieure"ü bitirmiştir (Fotoğraf 1).

Fotoğraf 1. Cahit Arf 1926 yılında, Paris’e yükseköğrenim için giderken (https://listelist.com/ordinaryus-cahit-arf-hakkinda/).

Dünyaca ünlü Türk Matematikçi olarak tarihe geçen Ord. Prof. Cahit Arf, 1974 TÜBİTAK Bilim Ödülü yanı sıra, ulusal ve uluslararası alanda birçok ödül almıştır.

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, matematiğe yaptığı katkılar ile unutulmaz yer edinmiştir.

Türkiye, "vefa borcunu", 2009 yılından buyana, 10 ₺’nin arka yüzünde Cahit Arf’ın fotoğrafını basarak yerine getirmiştir (Fotoğraf 2).

Fotoğraf 2. 10 Türk Lirasının arka yüzünde Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın fotoğrafı yer almıştır. “Arf değişmezi formül”.

Amacımız, Türk bilim tarihinin, en değerli bilim insanlarından birisi olan Prof. Dr. Cahit Arf’ı, 24 Kasım "öğretmenler günü" nedeniyle, topluma, gençlere tanıtmak ve anmaktır.

2. Kısa Özgeçmişi

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf (1910 – 1997) yılları arasında yaşamıştır. 11 Ekim 1910 günü, Selanik’te doğmuştur.

Ailesi, 1912 yılında savaşın "yakıcı" koşullarında (Balkan Savaşı), zorunlu olarak İstanbul’a göçmüş, bir süre İzmir’de yaşamıştır (mübadele, mübadil). Bu nedenle çocukluğu, "içe kapalı" bir ortamda geçmiştir.

Bu günleri şöyle anlatmıştır: "Ben, Cahit Arf. 1910’da Selanik’te doğdum; yani Atatürk’le hemşeriyiz! Balkan Savaşları başlayınca ailemle İstanbul’a göç etmek zorunda kaldık. Ailem beni hiç sokağa bırakmazdı. Çünkü “mahalle çocuğu” olabilirdim. Ben de ne yapayım, kendi içime döndüm, oyunumu kendi başıma kurdum. Çocukluğumda sürekli kâğıttan oyuncaklar yapardım. Yeni oyuncaklar icat ediyordum ve sürekli çevremi inceliyordum." https://kumbaradergisi.com/wp-content/uploads/in5-archives/sayilarin-efendisi-cahit-arf-1024/index.html

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın kısa yaşam öyküsü (Tablo I) de görülmektedir.

Tablo I. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın yaşam öyküsü özeti.

Ülkemizde matematiğin simgesi olan, Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, TÜBİTAK’ın geliştirilmesinde çok emek vermiş, TÜBİTAK Gebze Araştırma Merkezi’nin kuruluşunda görev almış, 1983-1989 yılları arasında Türk Matematik Derneği Başkanlığını yürütmüştür.

3. Ödülleri

• İnönü Armağanı (1943),
• TÜBİTAK Bilim Ödülü (1974) (Matematik alanında ilk ödül),
• Onur Doktorası:
• İTÜ (1980),
• Karadeniz Teknik Üniversitesi (1980) ,
• ODTÜ (1981),
• Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyeliği (1993),
• "Commandeur des Palmes Académiques" (4 Şubat 1994) (Fransa)

4. Cahit Arf Bilgi Merkezi (CABİM)

1996 yılında TÜBİTAK’a bağlı olarak kurulan ULAKBİM (Enstitü)’e bağlı bir Merkezdir.

1996-1998 yıllarında Ulusal Bilgi Merkezi (UBİM) adını taşıyan ULAKBİM’e bağlı bu merkeze,

1998’de TÜBİTAK’ın kuruluşunda görev alan, ünlü matematikçi Cahit Arf’ın adı verilmiştir.

Cahit Arf Bilgi Merkezi’nde, ülkemizdeki üniversite, kamu ve sanayi kesiminin bilgi ihtiyaçlarının karşılanması ve akademik bilgi üretimine katkıda bulunmak amacıyla elektronik ve geleneksel yollarla ulusal çapta bilgi ve belge hizmetleri verilmektedir.

5.  Cahit Arf Uluslararası “Cebir ve Sayılar Teorisi” Sempozyumu (3-7 Eylül 1990, Silivri)
6. Bilimsel buluşları ve çalışmaları

Cahit Arf, cebir konusundaki çalışmalarıyla dünyaca ün kazanmıştır.

Sentetik geometri problemlerinin cetvel ve pergel yardımıyla çözülebilir olduğunu göstermiştir.

Cisimlerin kuadratik formlarının sınıflandırılmasında ortaya çıkan değişmezlere ilişkin

Arf değişmezi ve Arf halkaları gibi bilimsel dergilerdeki kaynaklarda adıyla anılan çalışmalar yanı sıra,

"Hasse-Arf Kuramı" adı ile anılan kuramı matematik bilimine kazandırmıştır (Tablo II).

Tablo II. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın matematik alanındaki buluşları.

7. Cahit Arf Sözleri

Entelektüel bir bilim insanı ve matematikçi olan Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, bilimsel düşünce, matematik, yaşam bağlamında birçok özdeyişler (aforizmalar) türetmiştir. Bunlardan bazıları aşağıdadır (Tablo III).

Tablo III. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın matematik alanındaki özdeyişleri.

Fotoğraf 3. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın matematik alanındaki özdeyişleri.

8. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü (Arf konferanslar dizisi).

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf adına, ODTÜ’nde, uluslararası katılım ile ileri matematik kursları düzenlenmektedir (Tablo IV).

Tablo IV.  ODTÜ Arf konferansları, yıl, konuşmacı ve bağlı olduğu kurumlar.

9. Sonuç

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, Türkiye’nin Cumhuriyet döneminde yetiştirdiği, uluslararası alanda ün yapmış, değerli bilim insanlarından birisidir.

Matematik alanındaki özgün çalışmaları ve buluşları ile adını dünya bilim tarihine yazdırmıştır.

Türkiye’de Galatasaray Lisesi, Robert Koleji, ODTÜ gibi büyük kurumlarda öğretim üyeliği yapmıştır.

TÜBİTAK’ın kuruluş ve gelişmesinde “güvenilir kişi” olarak “Bilim Kurulu” başkanlığı görevini uzun yıllar yerine getirmiştir.

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın aşağıdaki görüşleri, güncel olarak herkese “ders” niteliğindedir.

-“Soyut ispatların yaşamla ilişkisini kurmaya çalışın.

Somut konular üzerine eğilmek, sonra bunları soyut matematikle birleştirmek gerekir.

İlk şunları sormak gerekir:

Bunu neden yapıyorsun?

Gerçek yaşamla bunun ilişkisi nedir?

Yoksa, bir şeyleri kuru kuruya ezberlemek anlamsızdır.”

Güncel olarak Ord. Prof. Dr. Cahit Arf adı, Türkiye’de birçok yerde yaşamaktadır (Fotoğraf 4).

Fotoğraf 4. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf İlkokulu, Tuzla, İstanbul.

Sonuç olarak, Türkiye, yaklaşık 20 milyon genç nüfusu ile eğitime, öğretime, entelektüel gelişmeye, beslenmeye ve öğretmenlere verdiği değer ölçüsünde, geleceğin dünyasında, eğitim, kültür, bilim, sağlık, spor, sanat alanlarında uygar dünya içindeki yerini alacaktır. Bu nedenle, toplumumuzda Cahit Arf gibi, daha çok “entelektüel” bilim insanlarının ve öğretmenlerin yetişmesine gerek bulunmaktadır.

Saygılarımla.

24 Kasım 2022, Prof. Dr. M. Şerefettin Canda, [email protected]

----------------------

Kaynaklar

TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi “Cahit Arf Özel Sayısı” http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bdergi/ozel/arf/default.html

https://cabim.ulakbim.gov.tr/cahit-arf-kimdir/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Cahit_Arf

https://www.kimnereli.net/cahit-arf.html