01.02.2022, 11:07

“Dikili’de İskan faaliyetlerini başlatan Kaptan İsmail Bey”

Dr. Çağlayan Hergül

Dr. Çağlayan Hergül

OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDE DİKİLİ - 1

2008 yılında “Dikili ve Köylerindeki Türk Anıtları” isimli tezimin kabulünden sonraki yaz İstanbul'da 'Osmanlı Arşivleri'nde çalışmayı devam ettirmek amacıyla bir süre Dikili ve özellikle de Çandarlı ile ilgili bir dizi araştırmada bulundum. 290 adet belge derleyip İzmir'e geri döndüm. Belirli aralıklarla Dikili'nin yerel genç tarihçisi hocamız Murat Solmaz ile belgeler üzerine çalışmalarda bulunduk. Pek çok konuda bize yol gösteren belgelerin, kendisinin de ricasıyla Ajans Bakırçay’da belirli bir tema altında yayınlamasına karar verdik.

Gazetenin her sayısında görebileceğiniz Dikili ve Çandarlı'nın tarihini aydınlatabilecek bu yazıları siz okuyucularımızla paylaşacağız. Bu noktada makalelerimizin ilkini “Çandarlı Liman Reisi Kaptan İsmail Bey” temasıyla sizlerle paylaşmak istedik.

Kaptan İsmail Bey Dikili'ye Atanmadan Önceki Bir Belge

Dikili'nin tarihinde önemli bir yere sahip olan İsmail Bey'in Padişah tarafından 1867 (H. 1283/1284) yılında Dikili liman reisliğine atandığı biliniyor. Kendisinin atandığı o tarihte 1862/1863 (H. 1278) tarihli bir belgede Dikili, bugün Altınova olan Ayazmend'e bağlı bir köy şeklinde geçiyor. İsmail Bey'in atandığı bu tarihlerde yine burasının köy olması mümkün. Çünkü 1880 (H. 1297) tarihli bir belge, doğrudan Dikili'nin nahiye yapılması hakkındadır. Bu belgede Dikili'nin artık Bergama'nın iskelesi şeklini alan bir nahiye olduğu bilgisi vardır. Şimdi ilk belgeye odaklanırsak, İsmail Bey gelmeden önce buranın bir köy olduğu, onun gelmesinden 13 yıl sonra ise Dikili'nin nahiye dönüştürüldüğü görülüyor.

Nahiye olmasından sora artık Dikili daha yoğun bir şekilde Osmanlı Arşivinde görülmeye başlanıyor ve bu tarihten sonra hızlı bir imar faaliyeti gündeme geliyor. İlk telgraf binası 1881 (H. 1297) yılında inşa ediliyor. Bu tarihten üç yıl sonra 1884 (H. 1301) tarihli belgede ise hükümet konağı, hapishane, iskele, yol ve çeşitli imar çalışmalarının yapılması konusu geçiyor. Buna mukabil aynı yıla ait bir diğer belgede iskele inşasına ait çalışmalara başlanması ve bununla ilgili bir mimari proje hazırlanmasıyla ilgili...

Kaptan İsmail Bey Camisi

1884 (H. 1301) tarihli belgenin tam anlamıyla faaliyete geçmesi yine belgelere göre yıl yıl çeşitli yapıların inşasıyla devam ediyor. Burada bir virgül koymak gerekiyor. Çünkü Kaptan İsmail Bey kendi adını verdiği camiyi 1884/1885 (H. 1302) yılında inşa ettiriyor. Caminin inşasına ait belgelere rastlanmaması yapının acilen inşa ettirilmiş olabileceğini gösteriyor. Yapı yakından incelendiğinde, dört parça mermer levha üzerinde gayet estetik bir kitabe grubu görülüyor. Kitabelerde özellikle vurgu yapılan konu bu cami ile nahiyenin İslamlaştırıldığıdır. Bu eserden sonra 1885/1886 (H. 1303) yılında Gümrük İdaresi Binası, 1886/1887 (H. 1304) 'te hükümet konağının inşasının gündeme gelmesi görülüyor.

1886/1887 (H. 1304)'de iki belge Kaptan İsmail Bey'in büyük bir ihtimalle bu faaliyetlerine istinaden bir ödüle layık görüldüğü anlatıyor. Belgelere göre İsmail Kaptan, Sultan II. Abdülhamid tarafından 4. ve 5. rütbelerden Mecidiye madalyasıyla onurlandırılmaya layık görülmüştür. Büyük bir ihtimalle caminin ve gümrük binasının inşası sonrası faaliyetlerinin Sultan tarafından takdir edilmesini sağlamıştır.

Bu yazımızda kısaca Kaptan İsmail Bey hakkında bilgi vererek Osmanlı Arşivlerinden elde ettiğimiz belgeler ışığında imar sürecini kısaca anlattık. Bir dahiki konumuz İsmail Bey'in devam ettirdiği faaliyetleri veya bu özetlediğimiz yapıları detaylandırmak olacaktır.

Son Not: İsmail Bey Camisi ile bağlantılı olarak 1887/1888 (H. 1305) tarihli bir grup belgede caminin minaresinin ve mektebin yapımı ile bu yapılara eklenecek kitabelerin yapımları anlatılmaktadır. 

-------------------------------------------------

Osmanlı Arşivleri'nde Dikili ve çevresi (Bergama - Çandarlı)

Bu çalışma; Ajans Bakırçay Gazetesi bünyesinde kurulan ‘Tarih Araştırmaları Çalışma Gurubu’ tarafından yapılmaktadır.

Proje Koordinatörleri: Tarihçi-Yazar Murat Solmaz - Gazeteci Oben Ulu

Belgelerin sunumu: Sanat Tarihçisi Dr.Çağlayan Hergül

Osmanlı Arşivleri Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'ndan edinilmiştir...

Çalışma Bergama Ticaret Odası tarafından desteklenmektedir...

-------------------------------------------------

YASAL UYARI:

© Copyrigth ajansbakircay.com tüm hakları saklıdır. ajansbakircay.com sitesinde yer alan bütün tasarım ve düzenlemelerin telif hakları; 5846 numaralı telif hakları yasası ile korunmaktadır. Bunlar ajansbakircay.com'un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz.

-------------------------------------------------

Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi
Şadan Gökovalı
Şadan Gökovalı
Bergama Aydınlığı
01 Ağustos 2019
Avram Ventura
Avram Ventura
Komşuluk
27 Nisan 2022
Yorumlar (8)
ALPER YURTÖZVERİ 2 yıl önce
Çok etkileyici ve taktire değer bir çalışma olmuş.Emeğimize sağlık. Kesinlikle eleştiri değil ancak Daha çok ilgi çekip okunması amacıyla o dönemki tarihi fotoğraflarlada desteklenmeli diye düşünüyorum. Başarılar.
Cevapla Beğendim (2) Beğenmedim (0)
Serkan 2 yıl önce
Güzel çalışma
Cevapla Beğendim (2) Beğenmedim (0)
MURAT ALTAY 2 yıl önce
Hatta kaptan ismail beyin mezarı cami minaresinin yanındakücük bir mezarlık vardır ön tarafta dır belki orda 20 den fazla tarih büyüklerimizin mezarı vardır 45 yıl önceleri her cuma namazından sonra o mezarın önünde dua ederdik Yerel yönetimlerden ricam o camiye ve o kücücük mezarlıga sahip cıkılması saygılarımla
Cevapla Beğendim (1) Beğenmedim (0)
mehmet Gülümser 2 yıl önce
Dikili kentinin adının belgelerde de Dikili olarak mı geçiyor. Yoksa Dikelya olarak mı. Bilgi verebilir misiniz
Cevapla Beğendim (0) Beğenmedim (3)
Murat Solmaz 2 yıl önce
Dikelya diye bir adlandırma hiç bir zaman olmamıştır. Tarihi belgelerde Dikili ismi geçmektedir.
Beğendim (0) Beğenmedim (1)
Levent Ören 2 yıl önce
Güzel ve akademik bir çalışma.
Büyük bir ilgi ile takipçisi olacağım.
Cevapla Beğendim (0) Beğenmedim (0)
https://ww.hepsiburada.com/mekteb-i-sult-n-den-yuzelliliklerin-esigine-midillili-mehmed-z-ver-bey-hayati-edeb-sahsiyeti-yazilari-abdulhakim-tugluk-pm-HBC000000AR6J 2 yıl önce
Ayazmend Kazası sınırları içinde 16.ve 17.yylarda Dikili adı yok.Zaten bölgeye ait iki Mufassal tahrir defteri var.TT 152. ve 166. Nolu defterlerde Dikili yok.Dikili ve çevresi 16.yy'da Ayazmend Kazasının Boğazhisar Nahiyesinde yer alıyor. Boğazhisar Nahoyesinin 16.yy'da 45 köyü var.1800 yılların başından sonra belge yoğunluğu var Dikili hakkında.19.yy'da oldukça hareketli bir islelesi var.Ancak çevredeki Çepni Türkmenleri ile Rumlar arasında pek çok sorun yaşandığını okuduğum belgelerden hatırlıyorum.
Cevapla Beğendim (0) Beğenmedim (1)
Çağlayan Hergül 2 yıl önce
Merhaba. Bahsettiğiniz konularda aynı fikirdeyiz. İsminizi de yazarsanız konuyla ilgili sizle de görüşmek isteriz. Ya da bizimle iletişime geçerseniz seviniriz. Teşekkür ederiz.
Beğendim (2) Beğenmedim (1)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Hala bi lira! - Murat Solmaz
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 35 96
2. Fenerbahçe 34 89
3. Trabzonspor 35 58
4. Başakşehir 35 55
5. Beşiktaş 35 54
6. Alanyaspor 35 49
7. Kasımpasa 35 49
8. Rizespor 35 49
9. Sivasspor 35 48
10. Antalyaspor 34 45
11. A.Demirspor 35 44
12. Samsunspor 35 42
13. Kayserispor 35 41
14. Ankaragücü 35 39
15. Karagümrük 35 37
16. Konyaspor 34 36
17. Gaziantep FK 35 35
18. Hatayspor 35 34
19. Pendikspor 34 30
20. İstanbulspor 35 16
Takımlar O P
1. Eyüpspor 33 72
2. Göztepe 33 69
3. Sakaryaspor 33 57
4. Bodrumspor 33 56
5. Ahlatçı Çorum FK 33 56
6. Kocaelispor 33 55
7. Bandırmaspor 33 50
8. Boluspor 33 50
9. Gençlerbirliği 33 50
10. Erzurumspor 33 44
11. Manisa FK 33 40
12. Ümraniye 33 40
13. Keçiörengücü 33 39
14. Tuzlaspor 33 37
15. Adanaspor 33 36
16. Şanlıurfaspor 33 35
17. Altay 33 9
18. Giresunspor 33 7
Takımlar O P
1. Arsenal 36 83
2. M.City 35 82
3. Liverpool 36 78
4. Aston Villa 36 67
5. Tottenham 35 60
6. Newcastle 35 56
7. Chelsea 35 54
8. M. United 34 54
9. West Ham United 36 49
10. Bournemouth 36 48
11. Brighton 35 47
12. Wolves 36 46
13. Fulham 36 44
14. Crystal Palace 35 40
15. Everton 36 37
16. Brentford 36 36
17. Nottingham Forest 36 29
18. Luton Town 36 26
19. Burnley 36 24
20. Sheffield United 36 16
Takımlar O P
1. Real Madrid 34 87
2. Girona 34 74
3. Barcelona 34 73
4. Atletico Madrid 34 67
5. Athletic Bilbao 34 61
6. Real Sociedad 34 54
7. Real Betis 34 52
8. Valencia 34 47
9. Villarreal 34 45
10. Getafe 34 43
11. Deportivo Alaves 34 41
12. Sevilla 34 41
13. Osasuna 34 39
14. Las Palmas 34 37
15. Celta Vigo 34 34
16. Rayo Vallecano 34 34
17. Mallorca 34 32
18. Cadiz 34 26
19. Granada 34 21
20. Almeria 34 17

Gelişmelerden Haberdar Olun

@