01.02.2022, 11:07

“Dikili’de İskan faaliyetlerini başlatan Kaptan İsmail Bey”

OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDE DİKİLİ - 1

2008 yılında “Dikili ve Köylerindeki Türk Anıtları” isimli tezimin kabulünden sonraki yaz İstanbul'da 'Osmanlı Arşivleri'nde çalışmayı devam ettirmek amacıyla bir süre Dikili ve özellikle de Çandarlı ile ilgili bir dizi araştırmada bulundum. 290 adet belge derleyip İzmir'e geri döndüm. Belirli aralıklarla Dikili'nin yerel genç tarihçisi hocamız Murat Solmaz ile belgeler üzerine çalışmalarda bulunduk. Pek çok konuda bize yol gösteren belgelerin, kendisinin de ricasıyla Ajans Bakırçay’da belirli bir tema altında yayınlamasına karar verdik.

Gazetenin her sayısında görebileceğiniz Dikili ve Çandarlı'nın tarihini aydınlatabilecek bu yazıları siz okuyucularımızla paylaşacağız. Bu noktada makalelerimizin ilkini “Çandarlı Liman Reisi Kaptan İsmail Bey” temasıyla sizlerle paylaşmak istedik.

Kaptan İsmail Bey Dikili'ye Atanmadan Önceki Bir Belge

Dikili'nin tarihinde önemli bir yere sahip olan İsmail Bey'in Padişah tarafından 1867 (H. 1283/1284) yılında Dikili liman reisliğine atandığı biliniyor. Kendisinin atandığı o tarihte 1862/1863 (H. 1278) tarihli bir belgede Dikili, bugün Altınova olan Ayazmend'e bağlı bir köy şeklinde geçiyor. İsmail Bey'in atandığı bu tarihlerde yine burasının köy olması mümkün. Çünkü 1880 (H. 1297) tarihli bir belge, doğrudan Dikili'nin nahiye yapılması hakkındadır. Bu belgede Dikili'nin artık Bergama'nın iskelesi şeklini alan bir nahiye olduğu bilgisi vardır. Şimdi ilk belgeye odaklanırsak, İsmail Bey gelmeden önce buranın bir köy olduğu, onun gelmesinden 13 yıl sonra ise Dikili'nin nahiye dönüştürüldüğü görülüyor.

Nahiye olmasından sora artık Dikili daha yoğun bir şekilde Osmanlı Arşivinde görülmeye başlanıyor ve bu tarihten sonra hızlı bir imar faaliyeti gündeme geliyor. İlk telgraf binası 1881 (H. 1297) yılında inşa ediliyor. Bu tarihten üç yıl sonra 1884 (H. 1301) tarihli belgede ise hükümet konağı, hapishane, iskele, yol ve çeşitli imar çalışmalarının yapılması konusu geçiyor. Buna mukabil aynı yıla ait bir diğer belgede iskele inşasına ait çalışmalara başlanması ve bununla ilgili bir mimari proje hazırlanmasıyla ilgili...

Kaptan İsmail Bey Camisi

1884 (H. 1301) tarihli belgenin tam anlamıyla faaliyete geçmesi yine belgelere göre yıl yıl çeşitli yapıların inşasıyla devam ediyor. Burada bir virgül koymak gerekiyor. Çünkü Kaptan İsmail Bey kendi adını verdiği camiyi 1884/1885 (H. 1302) yılında inşa ettiriyor. Caminin inşasına ait belgelere rastlanmaması yapının acilen inşa ettirilmiş olabileceğini gösteriyor. Yapı yakından incelendiğinde, dört parça mermer levha üzerinde gayet estetik bir kitabe grubu görülüyor. Kitabelerde özellikle vurgu yapılan konu bu cami ile nahiyenin İslamlaştırıldığıdır. Bu eserden sonra 1885/1886 (H. 1303) yılında Gümrük İdaresi Binası, 1886/1887 (H. 1304) 'te hükümet konağının inşasının gündeme gelmesi görülüyor.

1886/1887 (H. 1304)'de iki belge Kaptan İsmail Bey'in büyük bir ihtimalle bu faaliyetlerine istinaden bir ödüle layık görüldüğü anlatıyor. Belgelere göre İsmail Kaptan, Sultan II. Abdülhamid tarafından 4. ve 5. rütbelerden Mecidiye madalyasıyla onurlandırılmaya layık görülmüştür. Büyük bir ihtimalle caminin ve gümrük binasının inşası sonrası faaliyetlerinin Sultan tarafından takdir edilmesini sağlamıştır.

Bu yazımızda kısaca Kaptan İsmail Bey hakkında bilgi vererek Osmanlı Arşivlerinden elde ettiğimiz belgeler ışığında imar sürecini kısaca anlattık. Bir dahiki konumuz İsmail Bey'in devam ettirdiği faaliyetleri veya bu özetlediğimiz yapıları detaylandırmak olacaktır.

Son Not: İsmail Bey Camisi ile bağlantılı olarak 1887/1888 (H. 1305) tarihli bir grup belgede caminin minaresinin ve mektebin yapımı ile bu yapılara eklenecek kitabelerin yapımları anlatılmaktadır. 

-------------------------------------------------

Osmanlı Arşivleri'nde Dikili ve çevresi (Bergama - Çandarlı)

Bu çalışma; Ajans Bakırçay Gazetesi bünyesinde kurulan ‘Tarih Araştırmaları Çalışma Gurubu’ tarafından yapılmaktadır.

Proje Koordinatörleri: Tarihçi-Yazar Murat Solmaz - Gazeteci Oben Ulu

Belgelerin sunumu: Sanat Tarihçisi Dr.Çağlayan Hergül

Osmanlı Arşivleri Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'ndan edinilmiştir...

Çalışma Bergama Ticaret Odası tarafından desteklenmektedir...

-------------------------------------------------

YASAL UYARI:

© Copyrigth ajansbakircay.com tüm hakları saklıdır. ajansbakircay.com sitesinde yer alan bütün tasarım ve düzenlemelerin telif hakları; 5846 numaralı telif hakları yasası ile korunmaktadır. Bunlar ajansbakircay.com'un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz.

-------------------------------------------------

Yorumlar (8)
ALPER YURTÖZVERİ 3 yıl önce
Çok etkileyici ve taktire değer bir çalışma olmuş.Emeğimize sağlık. Kesinlikle eleştiri değil ancak Daha çok ilgi çekip okunması amacıyla o dönemki tarihi fotoğraflarlada desteklenmeli diye düşünüyorum. Başarılar.
Serkan 3 yıl önce
Güzel çalışma
MURAT ALTAY 3 yıl önce
Hatta kaptan ismail beyin mezarı cami minaresinin yanındakücük bir mezarlık vardır ön tarafta dır belki orda 20 den fazla tarih büyüklerimizin mezarı vardır 45 yıl önceleri her cuma namazından sonra o mezarın önünde dua ederdik Yerel yönetimlerden ricam o camiye ve o kücücük mezarlıga sahip cıkılması saygılarımla
mehmet Gülümser 3 yıl önce
Dikili kentinin adının belgelerde de Dikili olarak mı geçiyor. Yoksa Dikelya olarak mı. Bilgi verebilir misiniz
Murat Solmaz 3 yıl önce
Dikelya diye bir adlandırma hiç bir zaman olmamıştır. Tarihi belgelerde Dikili ismi geçmektedir.
Levent Ören 3 yıl önce
Güzel ve akademik bir çalışma.
Büyük bir ilgi ile takipçisi olacağım.
https://ww.hepsiburada.com/mekteb-i-sult-n-den-yuzelliliklerin-esigine-midillili-mehmed-z-ver-bey-hayati-edeb-sahsiyeti-yazilari-abdulhakim-tugluk-pm-HBC000000AR6J 3 yıl önce
Ayazmend Kazası sınırları içinde 16.ve 17.yylarda Dikili adı yok.Zaten bölgeye ait iki Mufassal tahrir defteri var.TT 152. ve 166. Nolu defterlerde Dikili yok.Dikili ve çevresi 16.yy'da Ayazmend Kazasının Boğazhisar Nahiyesinde yer alıyor. Boğazhisar Nahoyesinin 16.yy'da 45 köyü var.1800 yılların başından sonra belge yoğunluğu var Dikili hakkında.19.yy'da oldukça hareketli bir islelesi var.Ancak çevredeki Çepni Türkmenleri ile Rumlar arasında pek çok sorun yaşandığını okuduğum belgelerden hatırlıyorum.
Çağlayan Hergül 3 yıl önce
Merhaba. Bahsettiğiniz konularda aynı fikirdeyiz. İsminizi de yazarsanız konuyla ilgili sizle de görüşmek isteriz. Ya da bizimle iletişime geçerseniz seviniriz. Teşekkür ederiz.
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 36 95
2. Fenerbahçe 36 84
3. Samsunspor 36 64
4. Beşiktaş 36 62
5. Başakşehir 36 54
6. Eyüpspor 36 53
7. Trabzonspor 36 51
8. Göztepe 36 50
9. Rizespor 36 49
10. Kasımpaşa 36 47
11. Konyaspor 36 46
12. Alanyaspor 36 45
13. Kayserispor 36 45
14. Gaziantep FK 36 45
15. Antalyaspor 36 44
16. Bodrum FK 36 37
17. Sivasspor 36 35
18. Hatayspor 36 26
19. A.Demirspor 36 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 38 84
2. Arsenal 38 74
3. M.City 38 71
4. Chelsea 38 69
5. Newcastle 38 66
6. Aston Villa 38 66
7. N. Forest 38 65
8. Brighton 38 61
9. Bournemouth 38 56
10. Brentford 38 56
11. Fulham 38 54
12. C.Palace 38 53
13. Everton 38 48
14. West Ham United 38 43
15. M. United 38 42
16. Wolves 38 42
17. Tottenham 38 38
18. Leicester City 38 25
19. Ipswich Town 38 22
20. Southampton 38 12
Takımlar O P
1. Barcelona 38 88
2. Real Madrid 38 84
3. Atletico Madrid 38 76
4. Athletic Bilbao 38 70
5. Villarreal 38 70
6. Real Betis 38 60
7. Celta Vigo 38 55
8. Rayo Vallecano 38 52
9. Osasuna 38 52
10. Mallorca 38 48
11. Real Sociedad 38 46
12. Valencia 38 46
13. Getafe 38 42
14. Espanyol 38 42
15. Alaves 38 42
16. Girona 38 41
17. Sevilla 38 41
18. Leganes 38 40
19. Las Palmas 38 32
20. Real Valladolid 38 16

Gelişmelerden Haberdar Olun

@