26.11.2021, 11:06

Bir Aydınlanma Neferi...

Muammer Toprakçı

Muammer Toprakçı

İki nedenle bir aydınlanma neferini,
eğitim devrimcisini analım istedim:
Saffet Arıkan.

Gerçekten nefer...
Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere Anadolu'ya er (nefer) kıyafetiyle geçen, kırmızı şeritli İstiklal Madalyası sahibi bir subay.

1. Dünya Savaşı'nda çeşitli cephelerde savaşır. Anadolu'ya geçince önce isyanların bastırılmasında,
ardından da Garp Cephesi Kurmay Başkanı olarak görev yapar.

Savaş sonrası Albay rütbesiyle askerlikten ayrılır, milletvekili olarak TBMM'de çalışmaya başlar. 1925-1931 arasında CHP Genel Sekreteri'dir.

1935-1939 arası, Milli Eğitim Bakanı (o dönemdeki adıyla Kültür Bakanı) olarak görev yapar.
Atatürk'ün son Eğitim Bakanı'dır...

Köy Enstitüleri denince genellikle iki isim akla gelir:
M.Eğitim Bakanı olarak Hasan Ali Yücel ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç...
Yazının ilk nedeni,
Saffet Arıkan'ın Köy Enstitülerinin kuruluşundaki katkılarının yeterince dile getirilmediğini düşünmemdir.

Neden?

Çünkü Köy Enstitülerinin nüvesi,
Saffet Arıkan döneminde öncülü kuruluşlarla atılmıştır.
Arıkan, 1936 yılında TBMM'de konuşur:

"Nüfusumuzun yüzde 80'i köylerde yaşıyor. Okul çağındaki çocuklarımızın şehirlerde yüzde 69'u,
köylerde ise ancak yüzde 29'u okula gidebiliyor.
40 bin köyümüzün 35 bini okulsuz.
Her yıl öğretmen okullarından 350 gencimiz mezun oluyor.
Bu hesaba göre  35 bin okulsuz köye öğretmen gönderebilmemiz için en az 100 yıl beklememiz gerekir..."
(Oysa genç Cumhuriyet bir an önce, kulluktan vatandaşlığa geçen yurttaşlarını eğitmelidir...)
Devam eder Arıkan:
"Köy okullarından köylü yararlanabiliyor mu? İşte asıl sorun budur. Köylü okula ilgi duymuyor. Çünkü bu okul köylünün yaşayış ve gereksinimleri göz önüne alınarak kurulmamıştır. Köylü bizden iş yaşamını kolaylaştıracak, doğa ile uğraşında kendisine yardım edebilecek bilgiler istiyor..."

Saffet Arıkan, İsmail Hakkı Tonguç'u İlköğretim Genel Müdürü olarak görevlendirir.
(İsmail Hakkı Tonguç,
hayatta tanıdığı ve yeteneklerine hayranlık duyduğu iki kişiden birinin Saffet Arıkan olduğunu belirterek, "Yaşamı boyunca geçirdiği deneyimlerden onun kadar iyi yararlanmış çok az insan tanıdım.
Tam bir kurmaydı..."
diyor.)

Ardından, köylere yönelik bir eğitim seferberliği başlatılır. 'Eğitmen' yasası çıkarılarak,
orduda okuma yazma öğrenen erbaşların köylerinde eğitmen olarak görevlendirilmeleri sağlanır.

Sekiz aylık eğitmen kursları başlatılarak,
bu eğitmenlerin köylerde yürütecekleri üç yıllık eğitimin proğram ve kitapları hazırlanır.

Bu kurslarda;
Matematik, Türkçe,
Yurt ve Yaşam,
Tarih derslerinin yanında Tarla Ziraati,
Ziraat Aletleri, Tohum ve Yem, Hayvancılık,
Sebze ve Meyvecilik,
Sütçülük, Arıcılık,
Duvarcılık, Dülgerlik...
gibi dersler de verilir.

Çifteler'de ilk uygulamadan 
olumlu  sonuç alınınca bir adım daha atılır; bu kurslar geliştirilerek eğitim kurumu haline getirilir.
Eskişehir Mahmudiye'de ve İzmir Kızılçullu'da Köy Enstitülerinin öncülü olan iki Köy Eğitim Yurdu açılır...

Yazının diğer nedeni de,CHP Genel Başkanı'nın son günlerdeki açıklamalarının tartışıldığı bugünlerde,
geçmişte olanları bir kez daha anımsamaktır.

Genel Sekreterliğini de yaptığı partisi CHP'nin, 2.Dünya Savaşı sonrası,
Türk aydınlanmasının kılcal damarlarını kesmeye yönelik tavizkar girişimleri ve bir eğitim devrimcisi olarak kuruluşunda katkısının bulunduğu Köy Enstitülerinin kapatılmasına giden yolun döşenip işlevsizleştirilmesini görerek, yaptığı tüm eleştiri ve uyarılarının dikkate alınmaması,
gelişmelerden rahatsız olan Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in Ağustos 1946'da istifa etmesi, İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç'un Eylül 1946'da görevden alınması üzerine,
Saffet Arıkan 24 Aralık 1946'da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye sitem dolu bir mektup yazar ve CHP Grup Başkanlığı'ndan istifa eder.

(İnönü hatıralarında kendisini Ankara'ya götürenin Saffet Arıkan olduğunu yazar:
"İstanbul'un işgalinden sonraki iki üç gün içinde, birgün Saffet Bey evimize geldi. Sanırım Mart'ın 19'uncu günü oluyor.
"Seni Ankara'dan Mustafa Kemal çağırıyor. Hazır mıyız?" dedi.
"Hazırım, hemen hareket edelim"
dedim...
Biz Saffet Arıkan'la üzerimizde er elbiseleri olduğu halde, kafiledeki başka erlerin arasında yürüyerek gidiyoruk. Yolculuk böyle başladı...)

Kısa süre sonraki vefatında, yaşadığı bu üzüntülerin de etkili olduğu değerlendirilir.

Sonuç ne olur?

Tüm tavizlere karşın,
DP iktidar olur,
işlevsizleştirilmiş Köy Enstitüleri kapatılır ve adım adım bugünlere gelinir...

26 Kasım 1947'de aramızdan ayrılan devrimci eğitimci Saffet Arıkan'ın bugün 74. ölüm yıldönümü...

Anısına saygıyla.

Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi
Şadan Gökovalı
Şadan Gökovalı
Bergama Aydınlığı
01 Ağustos 2019
Avram Ventura
Avram Ventura
Komşuluk
27 Nisan 2022
Yorumlar (0)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Hala bi lira! - Murat Solmaz
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 34 93
2. Fenerbahçe 34 89
3. Trabzonspor 34 58
4. Beşiktaş 35 54
5. Başakşehir 34 52
6. Alanyaspor 35 49
7. Kasımpasa 34 49
8. Rizespor 35 49
9. Sivasspor 34 48
10. Antalyaspor 34 45
11. A.Demirspor 34 41
12. Kayserispor 34 40
13. Ankaragücü 35 39
14. Samsunspor 34 39
15. Karagümrük 34 36
16. Konyaspor 34 36
17. Gaziantep FK 34 34
18. Hatayspor 34 33
19. Pendikspor 34 30
20. İstanbulspor 34 16
Takımlar O P
1. Eyüpspor 32 72
2. Göztepe 32 66
3. Sakaryaspor 32 57
4. Kocaelispor 32 55
5. Ahlatçı Çorum FK 32 55
6. Bodrumspor 32 53
7. Boluspor 32 50
8. Bandırmaspor 32 47
9. Gençlerbirliği 32 47
10. Erzurumspor 32 44
11. Keçiörengücü 32 39
12. Manisa FK 32 37
13. Ümraniye 32 37
14. Şanlıurfaspor 32 34
15. Tuzlaspor 32 34
16. Adanaspor 32 33
17. Altay 32 15
18. Giresunspor 32 7
Takımlar O P
1. Arsenal 35 80
2. M.City 34 79
3. Liverpool 35 75
4. Aston Villa 35 67
5. Tottenham 34 60
6. M. United 34 54
7. Newcastle 34 53
8. Chelsea 34 51
9. West Ham United 35 49
10. Bournemouth 35 48
11. Wolves 35 46
12. Brighton 34 44
13. Fulham 35 43
14. Crystal Palace 35 40
15. Everton 36 37
16. Brentford 35 35
17. Nottingham Forest 35 26
18. Luton Town 36 26
19. Burnley 35 24
20. Sheffield United 35 16
Takımlar O P
1. Real Madrid 33 84
2. Barcelona 33 73
3. Girona 33 71
4. Atletico Madrid 33 64
5. Athletic Bilbao 34 61
6. Real Sociedad 33 51
7. Real Betis 33 49
8. Valencia 33 47
9. Villarreal 33 45
10. Getafe 34 43
11. Osasuna 33 39
12. Deportivo Alaves 33 38
13. Sevilla 33 38
14. Las Palmas 33 37
15. Rayo Vallecano 33 34
16. Mallorca 33 32
17. Celta Vigo 33 31
18. Cadiz 33 26
19. Granada 33 21
20. Almeria 33 14

Gelişmelerden Haberdar Olun

@