26.10.2019, 11:11

Yarın Cumhuriyet İlan Edeceğiz

“Yarın Cumhuriyet İlan Edeceğiz!”

(Gazi Mustafa Kemal, 28 Ekim 1923)

“Cumhuriyet Fazilettir”

(Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, 14 Ekim 1923)

*****

İşte, sözle ya da yazıyla anlatmaya doyamadığım bir konu. Ne zaman bu konuya değinecek olsam, sanki Cumhuriyetimiz o anda ilan ediliyormuş gibi heyecanlanırım. 

Ben inanıyorum ki; Mustafa Kemal Paşa, Anadolu'yu kurtarma savaşımına girişirken, son çözümde “Cumhuriyet” ilan etmeyi (de) kafasına koymuş. 

Bunu, Yaveri Cevat Abbas'a söylediklerinden, Amasya Genelgesi'nden ve Bandırma vapurunun 19 yolcusundan, Kemal Paşa'nın Kurmay Başkanı Kazım Dirik'in, bir Cumhuriyet Balosu'nda, bizzat Atatürk'ün huzurunda ve onun isteği üzerine anlattığı anısı:

“...İşte, bugünkü kutsal Cumhuriyetimizi daha o zamandan kararlaştırmış olan bu iki büyük şefin (Atatürk ve İnönü) emrine ben böylece girmiş bulundum.”

*****

Yazının burasında 

hepinizin bildiği “Cumhuriyet tanımı”nı vereyim:

“Cumhuriyet. Ar. Cumhuriyyet.

1) Milletin egemenliğini kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kulladığı yönetim biçimi: Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'tür.

2) Cumhuriyet altını.”

Dilimizde binlerce özlü sözden ikisi: “Demir tavında dövülür” ve “Şartlar tamamsa, ihtilal meşrudur.”

*****

Gazi Mustafa Kemal, Türk ulusuna en çok yakışan yönetim biçiminin Cumhuriyet olduğuna inanıyordu. Zamanının geldiğine inanan Gazi Paşa, 28 Ekim 1923 günü İsmet ve Kazım paşalarla Fethi (Okyar) beyi Çankaya'da akşam yemeğine çağırdı. Kendisi Çankaya'ya geldiği zaman, Rize Milletvekili Fuat ve Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref (Ünaydın) beylere rastladı, onları da yemeğe alıyordu.

Yemek sırasında Gazi:

-Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz, dedi.

Hazır bulunanlar, derhal bu fikre katıldılar. 

O dakikadan itibaren, hareket şekli hakkında kısa bir program saptayan Gazi Paşa, arkadaşlarını görevlendirdi.

*****

O akşam Çankaya'da bulunanlar erken ayrıldılar. 

Yalnız İsmet Paşa kaldı. Birlikte bir yasa tasarısı hazırladılar. 

Mustafa Kemal taslakta, 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye'nin (Anayasa), devlet şeklini tesbit eden maddelerini değiştirdi. 

Buna göre, birinci maddenin sonuna:

“Türkiye Devletinin hükümet şekli Cumhuriyet'tir” cümlesini ekledi.

Üçüncü maddeyi de şöyle değiştirdi:

“Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. 

Meclis, hükümetin bölündüğü idari şubeleri İcra Vekilleri (Bakanlar Kurulu) vasıtasıyla ifade eder.”

Yasa taslağında, Anayasa'nın sekizinci ve dokuzuncu maddelerini değiştirip açıklayan şu maddeler yazıldı:

“Madde: Türkiye Cumhurbaşkanı. 

TBMM Genel Kurulu tarafından ve kendi üyeleri içinden, bir seçim devresi için seçilir. 

Başkanlık görevi, yeni cumhurbaşkanının seçilmesine kadar devam eder. Tekrar seçilmek caizdir.

Madde: Türkiye Cumhurbaşkanı, devletin başkanıdır. Bu sıfatla, gerek gördükçe Meclis ve Bakanlar Kurulu'na başkanlık eder.

Madde: Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından ve Meclis üyeleri içinden seçilir. Diğer bakanlar Başbakan tarafından, yine Meclis, toplantı halinde değilse, tasvip durumu Meclis'in toplantısına ertelenir.”

*****

Geldi çattı o “tarihte yıldızın parladığı an”:

29 Ekim 1923 Pazartesi günü, Türk'ün şanlı tarihine bir altın sayfa olarak geçti. 

O gün, öğle öncesi saat 10.00'da Halk Fırkası Grubu. 

Grup İdare Reisi Fethi Bey'in başkanlığında toplandı. 

Bakanlar Kurulu seçilmesi görüşmelerine başlandı. Grup bir karara varamayınca, Kemalettin Sami Paşa'nın önergesi kabul edilerek; “Gazi Hazretleri, Genel Başkan sıfatıyla, meselenin halline Genel Kurul tarafından vekil ve memur edildi.”

*****

Aynı gün saat 13.30'da Fırka toplantısında söz alan Kemal Paşa; “Anayasımızın, Devletin şekil ve mahiyetini tesbit eden bazı noktalarını açıklığa kavuşturmak lazımdır” dedikten sonra, bir gece önce İsmet Paşa ile birlikte hazırladıkları taslağı, Divan katiplerinden birine bırakarak kürsüden indi. Çeşitli tartışmalardan sonra Gazi'nin önerisi, “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri arasında kabul edildi. 

Ardından, ilk Cumhurbaşkanı seçimi için TBMM'nin oyuna başvuruldu. 

Başkanlık divanında bulunan İsmet (İnönü) Paşa, seçim sonucunu açıkladı:

“Türkiye Cumhuriyeti Başkanlığı için yapılan oylamaya 158 kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığına 158 üye oybirliğiyle Ankara milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri seçilmiştir.”

Durum aynı gece bütün yurda bildirilerek, her tarafta gece yarısından sonra 101 pare top atışıyla ilan olundu.

*****

Cumhurbaşkanı “Cumhuriyet”ten ne anlıyordu?

Bahtlıyız ki; bu sorunun yanıtını kendi söylemiyle biliyoruz. 

Gazi Cumhurbaşkanı, 14 Ekim 1925 gününü İzmir'de, çok sevip önemsediği Kız Öğretmen Okulu'nu, İzmir Erkek Öğretmen Okulu'nu ve İzmir Bölge Sanat Okulu'nu ziyaret etti. 

Kız Öğretmen Okulu'nda, öğrenciler tarafından sorular sorular üzerine yaptığı konuşmada şunları söyledi:

“Cumhuriyet, ahlak faziletine dayanan bir idaredir. Cumhuriyet fazilet (erdem)dir. Sultanlık; korku ve tehdide dayanan bir idaredir. 

Sultanlık korkuya, tehdide dayalı olduğu için; korkak, alçak, sefil, rezil insanlar yetiştirir.”

*****

Peki, sönmüş bir imparatorluktan genç ve dinç bir cumhuriyet çıkarmak, bunca devrimleri gerçekleştirmek kolay mı olmuştu?

Oğuz Kazım Atok, Kurtarıcı ve Kurucu Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa'nın ağzından ağzıyla cevap veriyor:

"Kolay olmadı

Kolay olmadı kurtarmak vatanı

Kum torbaları taşıdığım olmuştur

Kayalarda yattığım

Uyuyamadığım olmuştur

Üst üste geceler

Dövüştüğüm olmuştur siper siper.

Samsun'a giderken ter dökmüştüm ateş ateş

Yollara düşmüştüm Erzurum, Sivas.

Beni öldü sanmayın

Nerde hamleniz varsa

Bıraktığım yerden ötelere

Nerde üstünse başarınız

Ulusumun yüzünü güldüren

Bilin ki orada ben varım.”

*****

İki sözcükle:

Yaşasın Cumhuriyet!..

Yorumlar (0)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13

Gelişmelerden Haberdar Olun

@