01.02.2022, 11:07

“Dikili’de İskan faaliyetlerini başlatan Kaptan İsmail Bey”

Dr. Çağlayan Hergül

Dr. Çağlayan Hergül

OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDE DİKİLİ - 1

2008 yılında “Dikili ve Köylerindeki Türk Anıtları” isimli tezimin kabulünden sonraki yaz İstanbul'da 'Osmanlı Arşivleri'nde çalışmayı devam ettirmek amacıyla bir süre Dikili ve özellikle de Çandarlı ile ilgili bir dizi araştırmada bulundum. 290 adet belge derleyip İzmir'e geri döndüm. Belirli aralıklarla Dikili'nin yerel genç tarihçisi hocamız Murat Solmaz ile belgeler üzerine çalışmalarda bulunduk. Pek çok konuda bize yol gösteren belgelerin, kendisinin de ricasıyla Ajans Bakırçay’da belirli bir tema altında yayınlamasına karar verdik.

Gazetenin her sayısında görebileceğiniz Dikili ve Çandarlı'nın tarihini aydınlatabilecek bu yazıları siz okuyucularımızla paylaşacağız. Bu noktada makalelerimizin ilkini “Çandarlı Liman Reisi Kaptan İsmail Bey” temasıyla sizlerle paylaşmak istedik.

Kaptan İsmail Bey Dikili'ye Atanmadan Önceki Bir Belge

Dikili'nin tarihinde önemli bir yere sahip olan İsmail Bey'in Padişah tarafından 1867 (H. 1283/1284) yılında Dikili liman reisliğine atandığı biliniyor. Kendisinin atandığı o tarihte 1862/1863 (H. 1278) tarihli bir belgede Dikili, bugün Altınova olan Ayazmend'e bağlı bir köy şeklinde geçiyor. İsmail Bey'in atandığı bu tarihlerde yine burasının köy olması mümkün. Çünkü 1880 (H. 1297) tarihli bir belge, doğrudan Dikili'nin nahiye yapılması hakkındadır. Bu belgede Dikili'nin artık Bergama'nın iskelesi şeklini alan bir nahiye olduğu bilgisi vardır. Şimdi ilk belgeye odaklanırsak, İsmail Bey gelmeden önce buranın bir köy olduğu, onun gelmesinden 13 yıl sonra ise Dikili'nin nahiye dönüştürüldüğü görülüyor.

Nahiye olmasından sora artık Dikili daha yoğun bir şekilde Osmanlı Arşivinde görülmeye başlanıyor ve bu tarihten sonra hızlı bir imar faaliyeti gündeme geliyor. İlk telgraf binası 1881 (H. 1297) yılında inşa ediliyor. Bu tarihten üç yıl sonra 1884 (H. 1301) tarihli belgede ise hükümet konağı, hapishane, iskele, yol ve çeşitli imar çalışmalarının yapılması konusu geçiyor. Buna mukabil aynı yıla ait bir diğer belgede iskele inşasına ait çalışmalara başlanması ve bununla ilgili bir mimari proje hazırlanmasıyla ilgili...

Kaptan İsmail Bey Camisi

1884 (H. 1301) tarihli belgenin tam anlamıyla faaliyete geçmesi yine belgelere göre yıl yıl çeşitli yapıların inşasıyla devam ediyor. Burada bir virgül koymak gerekiyor. Çünkü Kaptan İsmail Bey kendi adını verdiği camiyi 1884/1885 (H. 1302) yılında inşa ettiriyor. Caminin inşasına ait belgelere rastlanmaması yapının acilen inşa ettirilmiş olabileceğini gösteriyor. Yapı yakından incelendiğinde, dört parça mermer levha üzerinde gayet estetik bir kitabe grubu görülüyor. Kitabelerde özellikle vurgu yapılan konu bu cami ile nahiyenin İslamlaştırıldığıdır. Bu eserden sonra 1885/1886 (H. 1303) yılında Gümrük İdaresi Binası, 1886/1887 (H. 1304) 'te hükümet konağının inşasının gündeme gelmesi görülüyor.

1886/1887 (H. 1304)'de iki belge Kaptan İsmail Bey'in büyük bir ihtimalle bu faaliyetlerine istinaden bir ödüle layık görüldüğü anlatıyor. Belgelere göre İsmail Kaptan, Sultan II. Abdülhamid tarafından 4. ve 5. rütbelerden Mecidiye madalyasıyla onurlandırılmaya layık görülmüştür. Büyük bir ihtimalle caminin ve gümrük binasının inşası sonrası faaliyetlerinin Sultan tarafından takdir edilmesini sağlamıştır.

Bu yazımızda kısaca Kaptan İsmail Bey hakkında bilgi vererek Osmanlı Arşivlerinden elde ettiğimiz belgeler ışığında imar sürecini kısaca anlattık. Bir dahiki konumuz İsmail Bey'in devam ettirdiği faaliyetleri veya bu özetlediğimiz yapıları detaylandırmak olacaktır.

Son Not: İsmail Bey Camisi ile bağlantılı olarak 1887/1888 (H. 1305) tarihli bir grup belgede caminin minaresinin ve mektebin yapımı ile bu yapılara eklenecek kitabelerin yapımları anlatılmaktadır. 

-------------------------------------------------

Osmanlı Arşivleri'nde Dikili ve çevresi (Bergama - Çandarlı)

Bu çalışma; Ajans Bakırçay Gazetesi bünyesinde kurulan ‘Tarih Araştırmaları Çalışma Gurubu’ tarafından yapılmaktadır.

Proje Koordinatörleri: Tarihçi-Yazar Murat Solmaz - Gazeteci Oben Ulu

Belgelerin sunumu: Sanat Tarihçisi Dr.Çağlayan Hergül

Osmanlı Arşivleri Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'ndan edinilmiştir...

Çalışma Bergama Ticaret Odası tarafından desteklenmektedir...

-------------------------------------------------

YASAL UYARI:

© Copyrigth ajansbakircay.com tüm hakları saklıdır. ajansbakircay.com sitesinde yer alan bütün tasarım ve düzenlemelerin telif hakları; 5846 numaralı telif hakları yasası ile korunmaktadır. Bunlar ajansbakircay.com'un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz.

-------------------------------------------------

Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi
Şadan Gökovalı
Şadan Gökovalı
Bergama Aydınlığı
01 Ağustos 2019
Avram Ventura
Avram Ventura
Komşuluk
27 Nisan 2022
Yorumlar (8)
ALPER YURTÖZVERİ 2 yıl önce
Çok etkileyici ve taktire değer bir çalışma olmuş.Emeğimize sağlık. Kesinlikle eleştiri değil ancak Daha çok ilgi çekip okunması amacıyla o dönemki tarihi fotoğraflarlada desteklenmeli diye düşünüyorum. Başarılar.
Cevapla Beğendim (2) Beğenmedim (0)
Serkan 2 yıl önce
Güzel çalışma
Cevapla Beğendim (2) Beğenmedim (0)
MURAT ALTAY 2 yıl önce
Hatta kaptan ismail beyin mezarı cami minaresinin yanındakücük bir mezarlık vardır ön tarafta dır belki orda 20 den fazla tarih büyüklerimizin mezarı vardır 45 yıl önceleri her cuma namazından sonra o mezarın önünde dua ederdik Yerel yönetimlerden ricam o camiye ve o kücücük mezarlıga sahip cıkılması saygılarımla
Cevapla Beğendim (1) Beğenmedim (0)
mehmet Gülümser 2 yıl önce
Dikili kentinin adının belgelerde de Dikili olarak mı geçiyor. Yoksa Dikelya olarak mı. Bilgi verebilir misiniz
Cevapla Beğendim (0) Beğenmedim (3)
Murat Solmaz 2 yıl önce
Dikelya diye bir adlandırma hiç bir zaman olmamıştır. Tarihi belgelerde Dikili ismi geçmektedir.
Beğendim (0) Beğenmedim (1)
Levent Ören 2 yıl önce
Güzel ve akademik bir çalışma.
Büyük bir ilgi ile takipçisi olacağım.
Cevapla Beğendim (0) Beğenmedim (0)
https://ww.hepsiburada.com/mekteb-i-sult-n-den-yuzelliliklerin-esigine-midillili-mehmed-z-ver-bey-hayati-edeb-sahsiyeti-yazilari-abdulhakim-tugluk-pm-HBC000000AR6J 2 yıl önce
Ayazmend Kazası sınırları içinde 16.ve 17.yylarda Dikili adı yok.Zaten bölgeye ait iki Mufassal tahrir defteri var.TT 152. ve 166. Nolu defterlerde Dikili yok.Dikili ve çevresi 16.yy'da Ayazmend Kazasının Boğazhisar Nahiyesinde yer alıyor. Boğazhisar Nahoyesinin 16.yy'da 45 köyü var.1800 yılların başından sonra belge yoğunluğu var Dikili hakkında.19.yy'da oldukça hareketli bir islelesi var.Ancak çevredeki Çepni Türkmenleri ile Rumlar arasında pek çok sorun yaşandığını okuduğum belgelerden hatırlıyorum.
Cevapla Beğendim (0) Beğenmedim (1)
Çağlayan Hergül 2 yıl önce
Merhaba. Bahsettiğiniz konularda aynı fikirdeyiz. İsminizi de yazarsanız konuyla ilgili sizle de görüşmek isteriz. Ya da bizimle iletişime geçerseniz seviniriz. Teşekkür ederiz.
Beğendim (2) Beğenmedim (1)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Hala bi lira! - Murat Solmaz
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 33 90
2. Fenerbahçe 33 86
3. Trabzonspor 33 55
4. Beşiktaş 33 51
5. Başakşehir 33 49
6. Rizespor 33 48
7. Kasımpasa 33 46
8. Antalyaspor 33 45
9. Alanyaspor 33 45
10. Sivasspor 33 45
11. A.Demirspor 33 41
12. Samsunspor 33 39
13. Ankaragücü 33 37
14. Kayserispor 33 37
15. Konyaspor 33 36
16. Gaziantep FK 33 34
17. Hatayspor 33 33
18. Karagümrük 33 33
19. Pendikspor 33 30
20. İstanbulspor 33 16
Takımlar O P
1. Eyüpspor 31 69
2. Göztepe 31 63
3. Ahlatçı Çorum FK 31 55
4. Sakaryaspor 31 54
5. Bodrumspor 31 52
6. Kocaelispor 31 52
7. Bandırmaspor 31 47
8. Boluspor 31 47
9. Gençlerbirliği 31 47
10. Erzurumspor 31 42
11. Ümraniye 31 37
12. Manisa FK 31 36
13. Keçiörengücü 31 36
14. Şanlıurfaspor 31 34
15. Tuzlaspor 31 33
16. Adanaspor 31 32
17. Altay 31 15
18. Giresunspor 31 7
Takımlar O P
1. Arsenal 34 77
2. Liverpool 33 74
3. M.City 32 73
4. Aston Villa 34 66
5. Tottenham 32 60
6. Newcastle 32 50
7. M. United 32 50
8. West Ham United 34 48
9. Chelsea 32 47
10. Brighton 32 44
11. Wolves 33 43
12. Fulham 34 42
13. Bournemouth 33 42
14. Crystal Palace 33 36
15. Brentford 34 35
16. Everton 33 30
17. Nottingham Forest 34 26
18. Luton Town 34 25
19. Burnley 34 23
20. Sheffield United 33 16
Takımlar O P
1. Real Madrid 32 81
2. Barcelona 32 70
3. Girona 32 68
4. Atletico Madrid 32 61
5. Athletic Bilbao 32 58
6. Real Sociedad 32 51
7. Real Betis 32 48
8. Valencia 32 47
9. Villarreal 32 42
10. Getafe 32 40
11. Osasuna 32 39
12. Sevilla 32 37
13. Las Palmas 32 38
14. Deportivo Alaves 32 35
15. Rayo Vallecano 32 34
16. Mallorca 32 31
17. Celta Vigo 32 31
18. Cadiz 32 25
19. Granada 32 18
20. Almeria 32 14

Gelişmelerden Haberdar Olun

@