Mısır: Nil'in armağanı

Mısır da tıpkı Türkiye gibi iki anakarada toprakları olan bir ülke.

Sina yarımadası Asya’da yer alırken Mısır ana gövdesiyle bir kuzey Afrika ülkesi.

Geçmişi tarih öncesine dayansa da Mısır’ı günümüzde ilgi odağı yapan antik Mısır uygarlığının beşiği olmasıdır.

Türkiye’den daha geniş yüzölçümüne sahip olan Mısır’ın Nil boyunca dar bir alanla sınırlı bölgeler dışında verimli toprağı yok. Geniş çöllerle bezeli ülkeye gökyüzünün esirgediği yağıştan gelmeyen bereketi Nil sunuyor.

Bugün olduğu gibi antik Mısır uygarlığı da varlığını Nil’e borçlu.

Nil taşkınları yol açtığı yitimlere karşın getirdiği bereketli topraklar ve elbette su yaşam sunmuş burada yaşayanlara.

Nil Victoria gölünden doğar. 6650 km’lik uzunluğuyla dünyanın en uzunudur.

Mavi Nil, Beyaz Nil ve Atbarah olmak üzere 3 kolu vardır.

Debisi 2.830 m/saniye’dir.

Yalnızca Mısır topraklarındaki uzunluğu 1500 km’dir.

Mısır’a havadan geldiğinizde Nil havzasının yanı başındaki çölden ne denli keskin biçimde ayrıldığı çok daha iyi fark edilir.

Nil havzası antik Mısır’dan önce de çekim merkezi olmuş. Çöl kabileleri buraya göçerek Nil’in sunduğu olanakları göz ardı etmemiş.

Mısır uygarlığının başlangıcı sayılan İÖ 3150’de aşağı ve yukarı Nil bölgesindeki uygarlıkların birleşme girişimlerini yoğunlaştırdıkları kabul gören görüştür. Yeri gelmişken bir önemli ayrıntıya değinmekte yarar var. Aşağı Nil Akdeniz’e yakın bölgeleri nitelerken, yukarı Nil güneyi, başka deyişle Nil’in doğduğu yere yakınlığı niteler.

Mısır uygarlığının önemle altı çizilecek özelliklerinden birisi Nil havzasına yerleşimin yanı sıra Nil’in davranışlarını çözme ve belirleme konusundaki başarısıdır.

Diğer yandan, Mısır uygarlığında tanrısallık ve ölü gömme geleneklerinin gelişimi de bugüne yansıyan önemli etkiler yaratmıştır.

Bölgenin iklim ve nem koşullarının yardımına eklenen natronla mumyalama tekniklerinin gelişimi binlerce yıl öncesinden günümüze taşınan önemli buluntular anlamına gelmiştir.

Bunlara yazıyı eklemeyi unutmamak gerekir.

Başkent Kahire 30 milyonu aşan nüfusuyla megapol olmanın ötesine geçerek azmanpole dönüşmüş denebilir.

İnsan çokluğunun yanı sıra Kahire, Mısır coğrafyasına egemen olmuş ardışık devletlerden kalan yapıtlar bakımından da varsıllık sunar.

Selahattin Eyyubi kalesindeki Kavalalı Mehmet Ali Paşa camisiyle göz göze geldiğinizde İstanbul’da olduğunuz duygusu bile yaşayabilirsiniz. Memlûk ve İslâm mimarisinin seçkin yapıtları elbette sayıca çok daha fazladır. Kahire tarihi farklı adlar altında 5000 yıl geriye uzanır.

Günümüz Mısır’ında Arapça konuşuluyor. Etnik bakımdan Araplar çoğunluktadır.

Yüzde 90’ı Müslüman olan Arapların %10’u Hıristiyandır. Mısır Hıristiyanlarının kökleri bu dinin yayılmakta olduğu yıllara dayanır. Başka birçok coğrafyada olduğu gibi ilk Hıristiyanların Mısır’ı da kendilerini koruma yeri olarak seçtikleri tarihsel gerçektir.

Mısır ekonomisi öncelikle turizme dayanmaktadır. Güncel sayılara göre geçtiğimiz yıl 13 milyon dolayında gezgin Mısır’a konuk olmuştur. Buna bağlı olarak Mısır devleti gezginlere değer veren bir tutum içindedir. Halkın da bu doğrultuda davranmakta olduğu söylenebilir.

Mısır’da yakın geçmişte gezginlere yönelen kanlı eylemler belleklerdeki yerini korumaktadır. Bu acı deneyimin etkisiyle gezginleri toplu olarak  taşıyan her kara taşıtına bir polis görevlendiren Mısır yönetimi duyarlılığını bu uygulamasıyla ortaya koymuştur.

Mısır ekonomisinin bir başka gelir kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Tarım Nil havzasıyla sınırlı olmakla birlikte verimli topraklar ve uygun iklim dar alanda önemli bir üretim sağlamaktadır. Bu arada, Asuan barajından ve Nil’den çöle doğru taşınan suyla tarım alanlarının genişletildiğine biz de tanıklık ettik.

Unutulmaması gereken önemli bir başka gelir kaynağı Süveyş Kanalı’dır. Osmanlı döneminde, Büyük Britanya-Fransa ortaklığıyla 1869’da yapımı tamamlanan kanal uzun yıllar yabancı egemenliğinde kaldıktan sonra 1956’da Mısır’ın Baasçı önderi Cemal Abdülnasır döneminde devletleştirilmiştir.

Süveyş Kanalı 193 km uzunlukta ve en dar yeri 60 metre enindedir.

Mısır’dan söz ederken Asuan barajına değinmeden geçemeyiz. Altmışlı yıllarda yapımına başlanan baraja başlangıçta batılı devletler karşı çıkmıştır. Ancak, Mısır bu önemli projeyi Sovyetler Birliği’nin parasal ve teknik yardımıyla tamamlamıştır. Baraj gerisinde oluşan Nasır gölü hem enerji üretimi hem de tarımdaki su kullanımı için önemli bir kaynaktır.

Barajın yapımıyla sular altında kalacak tarihsel yapıtların kurtarılması için UNESCO öncülüğünde büyük bir arkeoloji seferberliği de yapılmıştır. Pek çok ülkenin katkıda bulunduğu bu seferberliğe karşılık olarak Mısır devleti kimi yapıtları yardımcı olan ülkelere armağan etmiştir.

Madrid’deki Debod Tapınağı Asuan barajı yapımı sırasındaki katkısı nedeniyle İspanya’ya gönderilmiştir.

is

Bizim Mısır serüvenimiz Luksor’dan başladı. Mısır’ın cansuyu Nil yoluyla yukarı Mısır’a yol aldık.

Mısır’ın en güney yerleşimi sayılabilecek Ebu Simbel’den kuzeye, aşağı Mısır’a başkent Kahire’ye geçtik.