22.05.2020, 18:18

Markos Homeros'u Biliyordu

Şadan Gökovalı

Şadan Gökovalı

Başlangıçta Logos vardı: Logos Tanrı ile beraberdi, Logos Tanrı idi.” (Efesli Herakleitos)

*

“Kelam başta var idi ve kelam Allah'ın nezdinde idi, Kelam Allah idi.” (Yuhanna İncili)

***

Bu iki söz arasındaki benzerlik yadsınabilir mi?

Bizim Efesli'nin sözünün, kendisinden 500 yıl sonra gelen İsa'nın havarisi, İncilinin girişine koymuş. Sonraki, öncekinden esinlenmiş olamaz mı? Zaten kendisi, ömrünün son yıllarını, İsa'nın kendisine emanet ettiği Maria (Meryem) ile bizim aydınlık İyonya kentinde geçirmiş...

Gökova'nın kökleşmiş geleneği uyarınca, ilkokuldan önce “namaz okuması”na gittim. Anımsıyorum: Köyümüzün çocuklarıyla kış gecelerinde Salih Hoca'nın evine gider, dua öğrenirdik.

Sonra da cuma namazlarını kaçırmazdık...

***

İlk gençlik çağlarından itibaren dinin nereden çıktığını, dinler arasındaki farklılıkların nereden kaynaklandığını merak ederdim. Zaman içinde, bilinmeyen tarihlerden beri, evreni yaratan ve düzene koyan bir güç aradıklarının ayırdına vardım. Kültürler, birbirleriyle temas ettikçe, birbirlerinden etkilenmişti.

***

Bu konuda ilk çarpıcı dersi, fikrimin rehberi Halikarnas Balıkçısı'ndan aldım.

Yıl 1967. 

İzmir'de kurulacak bir bira fabrikası benden, “Biranın Tarihçesi” konulu bir yazı istedi. Ben bu talebi, ustam Halikarnas Balıkçısı'na ilettim.

Balıkçı'nın yazdığı yazı şaşırtıcı bilgiler içeriyordu. (Bu özgün yazıyı, benim yayına hazırladığım “Altıncı Kıta Akdeniz” kitabında bulabilirsiniz.)

Balıkçı bu yazısında, bilinen ilk kitap diyebileceğimiz Gılgamış Destanı ile Homeros'un “İlyada” ve “Odysseia” destanları arasındaki inanılmaz benzerlikleri ortaya koyuyordu. Homeros'un yapıtlarının, ilkçağın anıt yapıtları olduğunu belirttikten sonra, “Bereketli Hilal” diye anılan Mezopotamya ile Yakındoğu'daki “Tahıl-Ekmek” uygarlığı etkilenmesini gözler önüne seriyordu. Bu benzeşmenin üç başat örneği:

1- Kahraman Gılgamış'ın anası Tanrıça Ninsun'un Tanrı Şamaş'a yalvarışı, Gılgamış Destanı'nın başındadır. Kahraman Akhilleus'un (Aşil) anası Tedhis'in Tanrı Zeus'a yalvarışı İlyada Destanı'nın başındadır.

2- Kahraman Gılgamış'ın anası Tanrıça, babası ise Tanrı değil, ölümlü insan Lugalbanda'dır. Kahraman Akhilleus'un anası Tanrıça, babası Tanrı değil, ölümlü insan Peleus'tur.

3- Tanrıça Ninsun, Tanrı Şamaş'a yalvarmak için Egenmah Sarayı'nın tepesine çıkar; Tanrıça Tedhis, Tanrı Zeus'a yalvarmak için Olympos Dağı'nın tepesine çıkar.

Daha ne benzerlikler, ne benzerlikler.

Atatürk kadını, Sümer araştırmacısı Muazzez İlmiye Çığ'ın semavi (göksel) dinlerin kutsal kitaplarının Sümer'deki kökeni konusundaki kitabı Balıkçı'nın görüşlerini daha da ileriye taşımaktadır.

İlyada ile Markos İncili arasında -benzerliği aşan- öyle aynılık var ki; İncil yazarının Homeros'u bilmiyor olması akla ziyandır. Bunların tümünü yazmak, bırakın gazete yazısını, kitabın boyutunu bile aşar. Zaten bu husus, Mac Donald'ın kitabında sergileniyor.

Bir örnek olmak üzere bir kaç karşılaştırma yapalım:

İLYADA: Okur, başından beri Akhilleus'un öleceğini bilir.

MARKOS: Okur, başından beri Yahudi önderlerinin İsa'yı öldüreceğini bilir.

İLYADA: Apollon'un gözdesi Hektor ölümden hep kurtulmuştur.

MARKOS: Tanrı'nın oğlu İsa ölümden kurtulmuştur.

İLYADA: Birlikleri canlarını kurtarmak için kente kaçıp Hektor'u kaderiyle başbaşa bırakırlar.

MARKOS: Öğrencileri canlarını kurtarmak için kaçıp İsa'yı kaderiyle başbaşa bırakırlar.

İLYADA: Zeus karar verir: Hektor ölmedir.

MARKOS: Pilatus karar verir: İsa ölmelidir.

İLYADA: Hektor o zaman öleceğini anlar, çünkü Tanrılar onu terketmiştir.

MARKOS: İsa öleceğini bilir ve Tanrı'nın kendisini terketmesinden yakınır.

İLYADA: Hektor'un ruhu bir ağıtla Hades'e yollanır.

MARKOS: İsa bir haykırışla son nefesini verir.

İLYADA: Hektor'un ölümünü surlardan izleyen Troyalı kadınlar ağlayarak ağıt yakarlar."0

MARKOS: İsa'nın ölümünü uzaktan izleyen kadınlar olasılıkla ağıt yakarlar.

Daha neler neler...

Mary A. Tolbert, bu benzeşmeyi şöyle yorumlar:

“Mac Donald'ın vardığı sonuç, yani Markos İncili'nin yazarının bir çok önemli noktada Homeros'u taklit ettiği, Hıristiyanlığın ilk dönemi ve İsa'nın tarihsel kişiliğiyle ilgili günümüz araştırmalarına bir meydan okuma niteliğinde.”

***

Ne dersiniz; Gökkubbe altında söylenmemiş söz yok mudur?..

“Avazeyi bu aleme Davud gibi sal

Baki kalan bu kubbede bir hoş sada imiş.”

(BAKİ)

Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi
Şadan Gökovalı
Şadan Gökovalı
Bergama Aydınlığı
01 Ağustos 2019
Atilla Köprülüoğlu
Atilla Köprülüoğlu
Türkiye'nin Frank Sinatra'sıydı Tanju Okan...
23 Mayıs 2020
Yorumlar (0)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Hala bi lira! - Murat Solmaz
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 34 93
2. Fenerbahçe 34 89
3. Trabzonspor 34 58
4. Başakşehir 34 52
5. Beşiktaş 34 51
6. Rizespor 34 51
7. Kasımpasa 34 49
8. Alanyaspor 34 48
9. Sivasspor 34 48
10. Antalyaspor 33 45
11. A.Demirspor 34 41
12. Kayserispor 34 40
13. Samsunspor 34 39
14. Ankaragücü 34 37
15. Konyaspor 34 36
16. Gaziantep FK 34 34
17. Karagümrük 33 33
18. Hatayspor 34 33
19. Pendikspor 34 30
20. İstanbulspor 34 16
Takımlar O P
1. Eyüpspor 32 72
2. Göztepe 32 66
3. Sakaryaspor 32 57
4. Kocaelispor 32 55
5. Ahlatçı Çorum FK 32 55
6. Bodrumspor 32 53
7. Boluspor 32 50
8. Bandırmaspor 32 47
9. Gençlerbirliği 32 47
10. Erzurumspor 32 44
11. Keçiörengücü 32 39
12. Manisa FK 32 37
13. Ümraniye 32 37
14. Şanlıurfaspor 32 34
15. Tuzlaspor 32 34
16. Adanaspor 32 33
17. Altay 32 15
18. Giresunspor 32 7
Takımlar O P
1. Arsenal 35 80
2. M.City 34 79
3. Liverpool 35 75
4. Aston Villa 35 67
5. Tottenham 33 60
6. M. United 34 54
7. Newcastle 34 53
8. West Ham United 35 49
9. Chelsea 33 48
10. Bournemouth 35 48
11. Wolves 35 46
12. Brighton 34 44
13. Fulham 35 43
14. Crystal Palace 35 40
15. Everton 35 36
16. Brentford 35 35
17. Nottingham Forest 35 26
18. Luton Town 35 25
19. Burnley 35 24
20. Sheffield United 35 16
Takımlar O P
1. Real Madrid 33 84
2. Girona 33 71
3. Barcelona 32 70
4. Atletico Madrid 33 64
5. Athletic Bilbao 33 58
6. Real Sociedad 33 51
7. Real Betis 32 48
8. Valencia 32 47
9. Villarreal 33 45
10. Getafe 33 43
11. Osasuna 33 39
12. Deportivo Alaves 33 38
13. Sevilla 32 37
14. Las Palmas 33 37
15. Rayo Vallecano 33 34
16. Mallorca 33 32
17. Celta Vigo 33 31
18. Cadiz 33 26
19. Granada 33 21
20. Almeria 33 14

Gelişmelerden Haberdar Olun

@