22.03.2024, 12:21

Dikili siyasi tarihinin en kritik seçimleri

Seçimlere az bir zaman kaldı. Sokakta, televizyonda, sosyal medyada kafamızı ne yana çevirsek, pankartlar, afişler, posterler, parti bayrakları… Ülke olarak sanki yerel seçime değil de genel seçime koşturuyoruz.

Dikili özelinde bu durum biraz farklı. Gelenek haline gelen kahve konuşmaları, konvoylar ve kortej halinde yürüyüşler oldukça masraflı da olsa renkli kareler içeriyor.

Bu yazımızda Dikili’nin Yerel Seçim Tarihinde asla unutulmayan, en kritik ve sonucu ile sürpriz yaratan seçimleri analiz etmeye çalışacağız.

Türkiye siyasi yaşantısında ilk kez tek dereceli yani halkın doğrudan kendi belediye başkanını seçtiği 17 Kasım 1963 seçimlerinden önce, çok partili yerel seçim olan 1946, 1950, 1955 ve 1959 yerel seçimlerinde partilerin meclis adayı listeleri yarışırdı. Bu yıllar, CHP ve DP arasında yoğun bir rekabet içinde geçti. Seçimi kazanan parti meclis üyelerinin arasından belediye başkan adayını belirleyip oylamaya sunuyordu. Enver Beşorak, Şevket Sert, Ethem Paker ve Mithat Tınay bu seçim sistemi ile belediye başkanı seçilmişlerdi.

1963’den itibaren adaylar miting havasında geçen tanıtım programları ile halkın karşısına çıktılar. Günümüze kadar da bu seçim atmosferi birçok heyecanı barındırdı, anılar biriktirdi. Dikili’de 1963’den bu yana hafızlardan kolay kolay silinmeyecek, kritik, dört önemli seçim yaşandı.

1973 DİKİLİ YEREL SEÇİMLERİ

1963 ve 1968 seçimlerinde Adalet Partisi’nin adayı olarak seçimlere giren Seniha Tınay, iki dönem üst üste, ciddi bir oy alarak belediye başkanı seçildi. 1973 seçimleri geldiğinde Adalet Partisi, tercihini bu defa Seniha Tınay’dan yana kullanmadı. Yıllardır Adalet Partisi ilçe başkanlığı yapmış, parti emektarı, Dikili’nin sevilen terzilerinden Celal Eleviş’i aday gösterdi.

1973 seçimlerinin merkez sağ için en önemli sürprizi eski Demokrat Parti’nin misyonunu devam ettirdiğini savunan Demokratik Parti’nin kurulmasıydı. ‘Yeter Söz Milletin’ sloganı ve ‘dur’ diyen logo yeniden seçim meydanlarındaydı. Demokratik Parti, Dikili’de Cumhuriyet’in ilk yıllarında belediye başkanlığı yapmış Salim Zeytincioğlu’nun torunu Fikret Zeytincioğlu’nu aday gösterdi. Merkez sağ oyları seçim öncesinde bölünmüş bir tablo çiziyordu. CHP, 1946’dan bu yana kazanamadığı Dikili Belediye Başkanlığı’na yakın görülüyordu.

BAĞIMSIZ SEÇİM KAZANAN İLK KADIN BELEDİYE BAŞKANI OLDU

İşte tam bu atmosferde Seniha Tınay, çevresindekilerin desteği ile bağımsız aday olarak seçime girme kararı aldı.

Seçim günü gelip çattığında ve sandıklar açılmaya başladığında çok farklı bir sonuç çıkmıştı. Bağımsız Aday Seniha Tınay seçimin galibiydi. Dönemin Adalet Partililerin anlatımlarında seçim günü sandığa giden seçmenler için; ‘Oy kullanmaya giden bir çok Adalet Partili arkadaşımızın Seniha Tınay’a oy kullanacağını ve aynı zamanda CHP’li olarak bildiğimiz ailelerin kadınlarının da Seniha Abla’ya oy kullanacaklarını söylediklerine şahit oluyorduk’ diyerek tarihe not düştüklerini biliyoruz.

“ÇOK BASKI YAPTILAR KIRMAK İSTEMEDİM”

Seniha Tınay ,o günleri kendi ağzından şöyle anlatıyor: 193 “Çok baskı yaptılar, kırmak istemedim. Dikili tarihinde bağımsız aday diye bir şey yok. Nasılsa kazanamam, hem de onları kırmamış olurum. Eşim bu işe karşı çıktı. ‘Altın adını bakır mı edeceksin? Kazanamayacaksın. Rezil mi olacaksın?’ diyerek beni vazgeçirmeye çalıştı. Aday olduğumu erkek kardeşimden başka kimseye söylemedik. CHP’li aday kendinden yüzde yüz emindi. Tebrik ziyaretlerini kabul etmek için evini falan boyatmış, mobilyalarını değiştirmiş. Bir de bizim evimizin önünde deniz kenarında bir park var; dansöz, davul zurna ekibi tutmuşlar; orada seçimi kutlayıp nispet yapacaklar. Bunları yaşamak istemediğimiz için seçim günü ailemi ve özel kalem müdürümü alarak Dikili’den ayrılıp Ayvalık’a gittim. Aslında halkın yine beni seçeceğini hissediyordum. Önce gelir seviyesi yüksek olan alt mahallelerin sandıkları açılmış, bana pek oy çıkmamış. Daha sonra geliri düşük olan alt bölgedeki sandıklardan tulum olarak benim oylarım çıkmış ve seçimi ben açık ara kazanmışım. Halk tebrik için bizim evin önüne yığılmış, ben evde yokum. Konvoylar halinde yola çıkıp Ayvalık’a gelmişler. Restoranın önünde onları görünce çok şaşırmıştım. Sonra hep birlikte Dikili’ye döndük.” (D.E. Bürgin, N. Aydınoğlu, Y. Yalçın, Cumhuriyet’ten Günümüze İzmirli Kadın Siyasetçiler)

1973 Yerel Seçim Sonuçları ile oluşan Dikili Belediyesi Meclisi ile Seniha Tınay, 1973-1977 yılları arasında üçüncü dönemini geride bırakıyor ve 1977 seçimleri ile görevi seçimi kazanan Çetin Sinecener’e devrediyordu.

1984 DİKİLİ YEREL SEÇİMLERİ

12 Eylül’ün getirdiği baskı rejimi siyasi dengeleri alt üst etmişti. 1980-1984 yılları arasında Dikili Belediyesi, askeri cuntanın desteklediği dönemin kaymakamı Ayhan Koç tarafından yönetildi.  1983 Genel Seçimleri’nden ise hem liberal politikaları benimsemiş hem de merkez sağın buluştuğu Anavatan Partisi iktidar oldu. Halkçı Parti ise CHP’nin seçmen kitlesine hitap ediyor ve seçimi ikinci parti olarak tamamlıyordu.

Halkçı Parti’nin kurulduğu günlerde Erdal İnönü sosyal demokrat bir parti kuracağını açıklamıştı. CHP bakiyesinin Ecevit harici kanatları bu adımı olumlu karşıladı. 12 Eylül’e karşı, insan haklarından yana, sosyal demokrasinin evrensel ilkeleriyle hareket eden bir parti kuruluyordu. CHP’nin sol kanadı SODEP’i kuruyordu. Erdal İnönü iyi bir fizikçiydi, düşünce özgürlüğüne inanan, demokrat bir yapıdaydı ve klasik genel başkanların dışında bir tarza sahipti. Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) 31 Mayıs 1983’te parti kuruluşu için başvuru yaptı. MGK, Erdal İnönü de dâhil 20’den fazla ismi veto etti. SODEP 1983 seçimlerine girememişti. (Nuri Günay, 100. Yılında CHP’ye Soldan Bakmak -5)

24 Mart 1984 Yerel Seçimleri’nde İzmir dahil hemen hemen bütün büyük şehirleri Anavatan Partisi sandıklardan birinci parti çıkıyordu. Bir önceki seçimlere katılamayan SODEP ve DYP de yerel seçimlere katılabildi. HP erirken SODEP bu seçimlerde ikinci oldu. 80 öncesinin CHP’si büyük oranda SODEP’te kendisini var ediyordu.

Dikili’de 1984 Yerel Seçimleri’nde adaylar belli olmaya başladığında 4 yıl ara verilmiş siyaset arenasından kimin galip geleceği yine tahmin edilemiyordu. 1977 yılında belediye başkanı seçilmiş Çetin Sinecener, eski Adalet Partisi’nin devamı olarak kurulan Doğru Yol Partisi’nden aday oldu. Türkiye’de ve İzmir’de iktidar gücünü elinde bulunduran Anavatan Partisi, Kadir Onur’u aday gösterdi. Halkçı Parti ise Dikilili öğretmen Yüksel Uçar’ı aday gösterdi.

OSMAN ÖZGÜVEN ‘SODEP’ İLE KAZANDI

SODEP ise 1977 seçimlerinde CHP’den aday olmuş Osman Özgüven’i aday gösterdi.  Yüksel Uçar’ın Dikili siyasetine adım attığı bu seçimde ön görülemeyen durum, 1970’lerdeki Ecevit rüzgârıyla oylarını arttırmış CHP’nin Dikili özelinde seçmenlerinin Halkçı Parti ve SODEP arasında ikiye bölünüp bölünemeyeceğiydi. Sağ parti adayları seçim öncesi matematiklerini bunun üzerine kurmuştu. Eğer sol seçmen bu iki parti arasında bölünürse seçim daha önceki seçimlerde olduğu gibi sağ partinin lehine sonuçlanabilirdi. 

Seçim gecesi sandıklar açılmaya başlandığında görüldü ki Dikili halkı hem DYP hem de ANAP için hiç iç açıcı değildi. SODEP adayı Osman Özgüven, büyük bir farkla seçimi kazanırken, Halkçı Parti, Yüksel Uçarla oyların % 20.11’ini alıyordu.

1994 DİKİLİ YEREL SEÇİMLERİ

90’lı yıllar Türkiye’de terörün hortladığı, faili meçhullerin yaşandığı gergin yıllardı. Özellikle 1993-1994 yıllarında PKK terör örgütünün kanlı eylemleri, Uğur Mumcu Cinayeti, Sivas Katliamı, Eşref Bitlis’e sabotaj ve daha birçok olay alt alta sıralandığında, ülke olarak ciddi sınavlardan geçtiğimiz bir gerçekti.

Böylesi gergin siyasi tabloda yerel siyasetin bundan etkilenmemesi mümkün değildi. Dikili’de 1984’de SODEP’le, 1989 yılında da SHP ile seçim kazanan Osman Özgüven, iki dönem sonunda tekrar SHP’den aday oldu. Anavatan Partisi ise dönemin parti çalışanları ve parti yöneticisi İbrahim Dalkılıç’ın anılarında belirttiğine göre seçimin kesinlikle kazanılması için ciddi bir bütçe ayırıyordu. Aday olarak da, 1984’de Halkçı Parti’den aday olan ve her kesimden insanın oy verebileceği bir isim olarak görülen Yüksel Uçar belirlendi. DYP, her ne kadar merkez sağ Yüksel Uçar’da birleşme yönünde eğilim gösterse de Emin Şahinkoç’u aday gösterdi. Siyasi yasaklar döneminin ardından CHP’de parti örgütlemesini tamamlamış ve Dikili’de Ali Ulvi Yılçın’ı aday göstererek seçime giriyordu.

1994 Yerel Seçimleri Türkiye Geneli’nde sağ partilerin zaferi ile sonuçlandı. Kazanılan belediyeler ve oy oranlarına baktığımızda DYP 1. Sırada yer aldı. Onu Anavatan Partisi ve Refah Partisi izledi. SHP ise 4. Sırada seçimleri tamamlamıştı. Seçmenin bu eğiliminin sebepleri elbet sosyolojik yönleriyle ve o dönemin konjonktürünü de iyi analiz etmekle açıklanabilir. Siyaset bilimcileri bunun en başında, 1991 seçimlerinde HEP’li milletvekillerin SHP listelerinden seçime girmesi, milletvekili seçildikten sonra da tarihe ‘TBMM’de Yemin Krizi’ olarak geçen olayın etkili olduğunu vurgularlar.  

KARA PROPOGANDA SEÇİMİN SONUCUNU BELİRLEDİ

1994 Yerel Seçimleri’nde Dikili’de de SHP, ülke genelinde olduğu gibi bir oy kaybı yaşayacaktı. Osman Özgüven’in o dönemde birçok aydın ve siyaset adamıyla birlikte katıldığı terör olaylarının yaşandığı kentleri içeren Botan Gezisi, yerel seçimlerde konuşulan konular arasında yerini alıyordu. Günümüzde Mahzen Balık Evinin bulunduğu yerde Çınaraltı Kahvesi’nde kurulan sinevizyon ile Anavatan Partisi’nin mitinginde Botan Gezisi videoları halka izlettiriliyor, Osman Özgüven’in teröre destek verdiği şeklinde kara propaganda yapılıyordu.

Seçim sürecinde Osman Özgüven, seçimi kazanacağına dair yüksek bir özgüvene sahipti. Ancak iki dönem Dikili belediye başkanlık süresinin ardından oluşan siyasi ortamda solda da küskünler oluşmaya başlamıştı. Seçim mitinglerinde ise manzara yanıltıcıydı. SHP, mitingleri ve konvoyları daha kalabalık bir izlenim veriyordu. Ancak sandıkların açıldığı akşam sonuç çok farklı oldu. Yüksel Uçar yaklaşık 1000 oy farklı seçimin galibiydi.

Anavatan Partisi tüm İzmir genelinde sadece 7 belediye kazanırken, başarılı olduğu ilçelerden biriydi Dikili. Belediye başkanı seçilen Yüksel Uçar, 1999 yılı seçimlerini de kazanarak iki dönem üst üste belediye başkanlığı yapmıştı.

2004 DİKİLİ YEREL SEÇİMLERİ

2004 yerel seçimleri, Türk siyasi ve toplumsal hayatının en kayda değer seçimlerinden bir tanesidir. Sağ siyaset geleneği yerel seçimler temelinde, son 40 yılın rakamlar bazında en önemli başarısını bu seçimlerde kazanmıştır. Belediye başkanlığı seçimlerinde, Türkiye genelinde alınan yüzde 72.83’lük oy, muhafazakâr sağ için tarihi bir başarı olmuştur. 2004 yerel seçimlerinin partiler bazındaki galibi, Adalet ve Kalkınma partisidir. AKP, Türkiye il genel meclisi seçimlerinde, yüzde 41.89 gibi büyük bir güç elde ederek birinci parti olmuştu. Bu oran, yüzde 18.38’lik oy oranı ile seçimlerden ikinci parti olarak çıkan CHP’nin oylarından, yüzde 128 daha fazlaydı. 

Dikili’de seçim atmosferi çok renkli geçiyordu. Dikili siyasi tarihinde ilk defa bu kadar yoğun bir aday yarışacaktı. Dikili yerel siyasetinin iki önemli siyasetçisi Osman Özgüven ve Yüksel Uçar yine karşı karşıya gelecekti. Adaylıklar açıklanırken beklenmedik gelişmeler oldu. İki dönem Anavatan Partisi ile seçim kazanan Yüksel Uçar bu sefer DYP’nin adayıydı.

Osman Özgüven, 1994’den sonra CHP İl Başkanlığı yapmış ve bu süreçte genel başkan Deniz Baykal ile ipler gerilmişti. 2004’de bu gerginliklerin sonucunda CHP, Osman Özgüven’i aday göstermedi. CHP, Mustafa Tuna ile Dikili seçmeninin karşısına çıktı. Osman Özgüven ise Murat Karayalçın’ın genel başkanlığını yaptığı tüm yurt genelinde seçimlere doğrudan girmeyen SHP’den aday oldu.

Hükümet partisi AKP, genç eczacı Nesibe Örs ile seçime girerken aday gösterilmeyen Önder Akşengür ise İsmail Cem’in genel başkanlığını yaptığı YTP’den aday oldu. Seçim çalışmaları başladığında kahve konuşmalarında kalabalıklar yine Osman Özgüven ve Yüksel Uçar’ın etrafında toplanmaya başlamıştı.

CHP, Osman Özgüven’in oyları böldüğü şeklinde bir yaklaşım içindeyken seçime yaklaştıkça daha farklı bir tablo ortaya çıkıyordu.

Seçim günü geldiğinde başa baş bir durum vardı. Sandıklar açıldığında gece çok uzun olacaktı. Bir Osman Özgüven önde çıkıyor, bir Yüksel Uçar. Saatler ilerledikçe oylar arasında fark oluşmuyor adeta rakamlar bir birine yakınlaşıyordu.

Açıklanan ilk sonuçlara göre Osman Özgüven 16 fark ile seçimi önde tamamlamıştı. Ancak Yüksel Uçar sonuca itiraz etti. Yeniden sayılan oylar sonucunda fark 32’ye yükseldi. Osman Özgüven 10 yıl aradan sonra yeniden belediye başkanıydı.

2009 seçimlerinden sonra Dikili seçmeni tercihini yerel seçim ve genel seçimde çoğunlukla CHP’den yana kullandı. 2014 Yerel Seçimlerinden itibaren Bütün şehir Yasası uygulamaya koyuldu. Daha önce bir belde olarak Çandarlı, kendi belediye başkanını seçerken bu tarihten itibaren belediyesi kapanan Çandarlı, Dikili’ye bağlı bir mahalle oldu. Bütün şehir yasasına göre idari yapılanmada tüm Dikili köyleri de mahalle oldu. Böylece 2014 seçimlerinde sadece Dikili merkez değil, Dikili sınırları içinde kalan tüm köyler Dikili belediye başkanı için oy kullanacaktı.

Bu kanunla birlikte Dikili iki seçim geride bıraktı. 2014’de CHP’den Mustafa Tosun, 2019’da ise yine CHP’den Adil Kırgöz açık ara seçimleri kazanan adaylar oldu.

Yerel seçime günler kala yine bir kritik seçim olur mu? Bekleyip görmek gerek. Her akşam adaylar konvoylar eşliğinde gövde gösterisine çıkıyor. Kalabalıklar, bayraklar ve meşaleler eşliğinde görsel bir şölenin içinde 31 Mart akşamını bekliyor.

Sonuç ne olursa olsun, yürüyerek bir günde defalarca dolaşabileceğimiz küçüklükte bir ilçede yaşıyoruz. Yani bir birimizin yüzüne bakıyoruz. Dışlanmışlıkların, ötekileştirmelerin, küslüklerin olmadığı bir seçim süreci diliyorum.

-------------------------------------------------

YASAL UYARI: 

© Copyrigth ajansbakircay.com tüm hakları saklıdır. ajansbakircay.com sitesinde yer alan bütün tasarım ve düzenlemelerin telif hakları; 5846 numaralı telif hakları yasası ile korunmaktadır. Bunlar ajansbakircay.com'un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz.

-------------------------------------------------

Yorumlar (0)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 8 22
2. Samsunspor 8 18
3. Beşiktaş 7 17
4. Fenerbahçe 7 16
5. Başakşehir 7 14
6. Göztepe 7 12
7. Eyüpspor 8 12
8. Konyaspor 8 11
9. Bodrumspor 8 10
10. Trabzonspor 7 9
11. Alanyaspor 8 9
12. Kasımpasa 8 8
13. Sivasspor 8 8
14. Antalyaspor 8 8
15. Rizespor 8 7
16. Gaziantep FK 7 5
17. Kayserispor 7 4
18. Hatayspor 7 3
19. A.Demirspor 8 1
Takımlar O P
1. Kocaelispor 8 16
2. Karagümrük 8 15
3. Erzurumspor 8 15
4. Manisa FK 8 14
5. Ümraniye 8 14
6. İstanbulspor 8 13
7. Keçiörengücü 8 13
8. Esenler Erokspor 8 12
9. Bandırmaspor 8 12
10. Amed Sportif 8 12
11. Igdir FK 8 11
12. Gençlerbirliği 8 11
13. Ahlatçı Çorum FK 8 10
14. Ankaragücü 8 10
15. Pendikspor 8 10
16. Şanlıurfaspor 8 10
17. Boluspor 8 9
18. Sakaryaspor 8 7
19. Adanaspor 8 6
20. Yeni Malatyaspor 8 0
Takımlar O P
1. Liverpool 7 18
2. M.City 7 17
3. Arsenal 7 17
4. Chelsea 7 14
5. Aston Villa 7 14
6. Brighton 7 12
7. Newcastle 7 12
8. Fulham 7 11
9. Tottenham 7 10
10. Nottingham Forest 7 10
11. Brentford 7 10
12. West Ham United 7 8
13. Bournemouth 7 8
14. M. United 7 8
15. Leicester City 7 6
16. Everton 7 5
17. Ipswich Town 7 4
18. Crystal Palace 7 3
19. Southampton 7 1
20. Wolves 7 1
Takımlar O P
1. Barcelona 9 24
2. Real Madrid 9 21
3. Atletico Madrid 9 17
4. Villarreal 9 17
5. Osasuna 9 15
6. Athletic Bilbao 9 14
7. Mallorca 9 14
8. Rayo Vallecano 9 13
9. Celta Vigo 9 13
10. Real Betis 9 12
11. Girona 9 12
12. Sevilla 9 12
13. Deportivo Alaves 9 10
14. Espanyol 9 10
15. Real Sociedad 9 9
16. Getafe 9 8
17. Leganes 9 8
18. Valencia 9 6
19. Real Valladolid 9 5
20. Las Palmas 9 3

Gelişmelerden Haberdar Olun

@