Melbourne yakınlarında bir kasaba: Euroa.
Birkaç gün önce bu kasabada, Gelibolu Dostları Derneği Başkanı sevgili dostum Vecihi Başarın’ın girişim ve çabalarıyla yapılmış, burada doğan bir askeri cerrahın, Dr.Charles Ryan’ın anıtının açılışı vardı.
Büyük bir kaya parçasının üstüne, Dr.Ryan’ın Osmanlı ordusunda askerlik yaptığı sırada çekilmiş ve üzerinde Mecidiye nişanının da bulunduğu fotoğrafı işlenmişti…
Yıllar önce yazmıştım, bu vesileyle yeniden anımsayalım, kimdi bu Dr.Ryan?
1853 doğumlu Ryan,
Melbourne Üniversitesi’nden doktor olarak mezun olur, ihtisasını İngiltere’de Edinburg Üniversitesi’de yapar.
‘London Times’ gazetesinde bir ilan görür:
Ruslarla savaşmakta olan Osmanlı, cerrah olarak çalıştırmak üzere doktor aramaktadır.
Başvurusu kabul edilir ve Osmanlı Ordusu’nda askeri cerrah olarak çalışmaya başlar.
1876 yılındaki Plevne Savunması’nda, Gazi Osman Paşa’nın yanındadır.
Anılarını yazdığı kitabında o günleri anlatır:
“21 yaşında genç bir cerrah olarak, önce Abdullah Paşa kumandasında Türk-Sırp savaşına katıldım.
Daha sonra Plevne Kuşatması sırasında ‘ölümsüz’ Gazi Osman Paşa ile bulundum.
Üçüncü muharebede kötü bir şekilde yaralanmış olmama rağmen, Şevket Paşa’nın açtığı yoldan 5000 yaralı ile Plevne’den çıkmayı başardım.
Yaralarım iyileşince Erzurum’a gönderildim, Gazi Muhtar Paşa ve Kurt İsmail Paşa’nın kumandasında görev aldım.
Kuşatmadan sonra Ruslara esir düştüm…”
Dr.Ryan savaş sonrası İstanbul’a gelir. Mecidiye dahil, nişanlarla taltif edilmiştir…
O artık Türkler için “Plevneli Doktor”dur…
Memleketi Avustralya’ya döner…
1.Dünya Savaşı başlayana kadar 35 yıl, Avustralya’da
Osmanlı’nın Fahri Konsolosluğu’nu yapar…
Macera burada biter mi?
Bitmez…
1914 yılında, Birinci Dünya Savaşı başladığında, artık 60 yaşını geçmiştir ama sağlık elemanı olarak göreve çağrılır.
Gelibolu’dadır.
19 Mayıs 1915 çarpışmalarından sonra 24 Mayıs’da, ölü ve yaralıların toplanması için bir günlük ateşkes ilan edilir.
Dr.Ryan, üzerinde Mecidiye ve diğer Osmanlı nişanlarının takılı olduğu Anzac askeri giysisi ve boynunda fotoğraf makinasıyla (ki o günkü acılı fotoğrafların önemli bölümü onun çekimleridir)
toplananlara nezaret ederken, kendisini bu madalyalarla gören askerlerimiz, bu madalyaları şehit bir askerimizin üzerinden çaldığını düşünürler.
Dr.Ryan bu konuşmaları duyduğunda onlara şöyle seslenir:
“Çalmadım, Plevne Savunması’nda Gazi Osman Paşa’nın yanında savaştığım için takıldı bu madalyalar…”
Giysisinin üzerindeki bu madalyalar Anzac komutanlarını da rahatsız eder, onlara da şu yanıtı verdiğini yazar:
“Bu madalyaları ben, Osman Paşa’nın emrinde cesur Türk askeriyle birlikte savaşarak kazandım. 40 yıl sonra bugün onlara karşı savaşıyorsam bu Plevne’de silah arkadaşlığı yapmaktan onur duyduğum Türklere bir düşmanlık nedeniyle değil, sadece asker olarak aldığım emri yerine getirmem nedeniyledir…”
Bugün Avustralya’da Anzac Günü.
İki gün önce de Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’mızı kutladık.
Gelin yazımızı Dr.Ryan’ın Atatürk’e yazdığı mektupla bitirelim:
“Türkiye’nin eski ve samimi bir dostu olarak, Türkiye’nin dirilişinde, tatmin edici bir barışın sağlanmasında üstlendiğiniz önemli görevde size en içten tebriklerimi sunmak için bu satırları yazma cesaretini buluyorum.
Sizin faaliyetleriniz ve birliklerinizin muhteşem tutumu olmasaydı, Türkiye’nin durumu çok acınası bir halde olabilirdi. Şimdi Türkiye’nin dünya ülkeleri arasında eski ve mağrur yerini geri kazanma yolunda olduğunu görüyorum…”
Değerbilirlikle Dr.Ryan için bir anıtın dikilmesine öncülük eden sevgili Vecihi Başarın’a ve emeği geçenlere teşekkür ediyorum.