23.12.2020, 11:14

Alevilik Nedir? Ne Değildir?

Bugün sizlere Alevilik ile ilgili bir kitabın tanıtımın yapmak istiyorum.

Kitabın adı: “Aleviliğin Bilimsel Kimliği”.

Yazan: Mehmet İnanç Turan.

Sizlere bu kitaptan aktaracağım bölüm. Aleviliğin ne olduğu ve ne olmadığı ile ilgili bölümüdür. Bölümü şöyle özetledim:

“Önce Aleviliğin ne olmadığını söyleyerek söze başlayalım. “Alevilik=Ali’yi sevmek” değildir. Aleviliği “Ali’yi sevmeye indirgemek”, Aleviliğin özünü yok etmektir. Aleviliğin özü “Ali’yi sevmek” olsaydı, Şiiler en ateşli Aleviler olurdu. Kaldı ki, Sünni İslam’ın bile Ali’yi sevmediğini söyleyemeyiz. Sünniler de Ali’yi sever, sayarlar. Öyleyse Aleviliği böyle tanımlayamayız.”

*** 

Birtakım araştırmacılar, “Alevilik=Bir kültürdür” diyor. Bir toplum için kültür ne demektir? Kültür; bir toplumun düşünsel ve töresel yaşamıdır; dinsel, ahlaksal, estetik bütün geleneksel etkinlikler kültür kavramının içine girer. Bu nedenle şüphesiz ki, Alevilik bir kültürdür. Ama Katoliklik, Hristiyanlık, Müslümanlık, Yahudilik, vb. bütün dinsel anlayışlar da bir kültürdür.

“Alevilik bir kültürdür” demek, Aleviliği tanımlayan bir açıklama değildir. Aleviliği diğer toplumların kültür öğelerinden ayıramamak demektir.

***

Alevilik bir felsefe midir? Felsefe, dünyayı anlamaya ve yorumlamaya yönelik düşünsel bir etkinlik olduğuna göre, Alevilik aynı zamanda bir felsefedir. Felsefe bir dünya görüşüdür; dünyaya düşünsel düzlemde bakıştır. Bu açıdan Alevilik, dinsel bir felsefedir. Ne var ki, İslam, Hristiyanlık, Budizm, vb. bütün dinler de birer felsefedir.

“Alevilik=felsefedir” demek Alevilik üzerine ayırıcı, tanımlayıcı bir şey söylememektir.

***

Alevilik bir yaşam biçimi midir? Her kültür, felsefe kendi özüne uygun bir hayat tarzı yaratır. İslam’ın, Yahudiliğin, Hristiyanlığın, vb. her dinin bir yaşam tarzı yaratması kaçınılmazdır. Doğal olarak Alevilik de bir yaşam tarzı doğurur. Bu anlamıyla Alevilik bir yaşam tarzıdır.

Ne var ki, diğer dinler de bir yaşam tarzı olduğuna göre, “Alevilik=Bir yaşam biçimidir” demek, konuyla ilgili özel bir fikir söylememektir; Alevilik sorununun özünden kaçmaktır.

***

Alevilik; kültürdür, felsefedir, yoldur, yaşam biçimidir; ama daha belirleyici bir özellik olarak bir inanç sistemidir; bir dindir.

Araştırmacı Haşim Kutlu’nun dediği gibi:

“Kızılbaş Aleviliğin, ona bu kimliği veren maddi ve manevi etkinliğinin tamamında; o, bir felsefe olduğu kadar bu felsefenin öngördüğü biçimde bir yaşama biçimidir de. Tabii ki o bir dindir de.”[1]

Din, doğaüstü bir güç olarak görülen Tanrı’ya ilişkin inançların, dogmaların, ibadet biçimlerinin toplamıdır. Alevilik belirli bir inanç sistemine ve ibadet biçimlerine sahiptir; bunun için dinsel bir anlayıştır; bir dindir.

Alevilik yüzyıllardır Sünni İslam’dan gördüğü baskı nedeniyle, muhalif bir din olmuştur. Toplum içindeki ezen-ezilen arasındaki kavgada kendisi gibi ezilenlerin yanında durmuştur.

Aleviliği, İslam’ın bir mezhebi olarak göstermek isteyenler, Aleviliğin kendine has özellikleri olan bir din olduğunu kabul etmezler. Oysa göreceğiz ki; Alevilik inanç sistemiyle, ibadet biçimleriyle, felsefesiyle ayrı bir dindir. Alevilik konusunu araştıran Anton Jozef Dierl bu gerçeği dile getirir:

“Alevilik (…) Sünni Ortodoksluk’tan (hatta şeriatçı Şiilikten) ve Hıristiyan Ortodoksluktan tamamiyle farklı, öğretimi Sünnilikle (ve kilise Hıristiyanlığıyla), taban tabana zıt, kendine özgü bir dindir.”[2]

Bu gerçek Krisztina Kehl-Bodrogi tarafından da belirtilir:

“Kızılbaşlıkta/Alevilikte bulunan ve çeşitli yabancı unsurları spesifik bir inanç sistemine dönüştüren Aleviliğe özgü birtakım özelliklerin mevcudiyeti, burada özgün bir dinin varlığından söz edilmesini haklı çıkarmaktadır.”[3]

Değerli araştırmacı Nejat Birdoğan da Aleviliğin kendine özgü bir din olduğunu söylemektedir:

“Tek amacı, ‘insanı mutlu kılmak’ olan bağımsız bir dinle karşı karşıyayız. Bir takım iyi düşünceli arkadaşlar bu din kavramına karşı gelebilirler. Ama unutmamak gerekir ki toplumun düzenini sağlayacak kuralların bütünü; ya insan yasalarıyla gelir, ya da binlerce yıllık eski inanç yoluyla bugünleri bulur. Alevilik, kökenini oluşturan hiçbir eski dinde ateist değil. Bir yaratıcıya inanıyor. Adı ne olursa olsun bir büyükerkin varlığına saygı duyuyor. Her eyleminde o gücün himmetini diliyorsa ve onu mutlu etmek için uğraşıyorsa o kurallara din denecektir(…)

Alevi dini (…) eski Asya dinlerinin uzantılarından oluşmuştur. Zaman, o inançtan olan insanları kimi yıkıcı olaylar karşısında bir araya getirmiş ve bu ezilen insanlar, böyle bir dini ortaya çıkarmışlardır.”[4]

Araştırmacı-sosyolog İsmail Beşikçi de Aleviliğin bir din olduğunu şu sözlerle vurgular:

“Alevilik; Yahudilik gibi, Hristiyanlık gibi, Müslümanlık gibi, Budizm gibi farklı bir dindir, farklı bir inançtır.”[5]

Sonuç olarak diyoruz ki; Alevilik bir kültürdür; bir felsefedir; bir yaşam tarzıdır, bir yoldur. Aynı zamanda bir dindir.”

Mehmet İnanç Turan/Aleviliğin Bilimsel Kimliği/Ütopya Yayınları/2020

 

[1] Haşim Kutlu, Kızılbaş Alevilikte Yol-Erkân-Meydan, 2007, s.184.

[2] Anton Jozef Dierl, Anadolu Aleviliği, Ant Yayınları, 1991, s.42.

[3] Krisztina Kehl-Bodrogi, Kızılbaşlar/Aleviler, Ayrıntı Yayınları, 2012, s.106.

[4] Nejat Birdoğan, Anadolu Aleviliğinde Yol Ayrımı, Mozaik Yayınları, 1995, s.3, 19.

[5] İsmail Beşikçi, AleviHaber, 3 Aralık 2019.

Yorumlar (0)
17
parçalı bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13

Gelişmelerden Haberdar Olun

@