Ajans Bakırçay
2020-01-07 14:48:37

23 Ocak 1923 İzmir

Hasan Zeki Sungur

07 Ocak 2020, 14:48

Başkomutan Mustafa Kemal’in “Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz’dir İleri” komutunu verdiği 1Eylül 1922 tarihinin üzerinden sadece 9 gün geçtikten sonra 9 Eylül’de İzmir düşman işgalinden kurtarılmış ancak halk bu kurtuluşun sevincini yaşayamadan 13 Eylül günü başlayan ve 4 gün süren yangınla sarsılmıştı.

Kurtuluştan sonraki geçen aylarda Mudanya Ateşkes anlaşması imzalanmış, İsmet İnönü Dış İşleri Bakanlığına getirilmiş, saltanatla, hilafet ayrıştırılarak saltanat kaldırılmış, Padişah Vahdettin Malta adasına kaçmış, Lozan Konferansı görüşmeleri başlamış, Trakya düşmandan kurtarılmıştı…

İzmir’de yangının yaraları sarılmaya çalışılır ve şehir yeniden imar edilirken yeni kurulacak Cumhuriyete gidilen yolda atılan adımlar İzmir’de de heyecanla takip edilmekteydi.

İşte bu günlerde 17 Aralık 1922 tarihinde İzmir’e çok önemli bir misafir gelir. Gelen Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım’dır. Hasta olan Zübeyde Hanım 14 Ocak 1923 tarihinde yaşamını yitirir. Mustafa Kemal annesinin cenaze namazına katılamaz ancak 27 Ocak günü Karşıyaka’da mezarını ziyaret edebilir…

29 Ocak günü İzmir’de hayat normal akışı içinde devam eder ve halk İzmir’e geldiğini duyduğu kurtarıcıları Mustafa Kemal’e sevgi ve saygılarını göstermek üzere ona ulaşmaya çalışırken ilginç bir nikâh töreninin hazırlıklarının yapıldığını bilmiyordu.

Damat İzmir’de kaldığı köşke arkadaşlarını çay içmeye davet etmiş onlar köşkün başodasında ağırlanır ve sohbet ederlerken damadın nüfusunu geçici olarak Göztepe’ye aldırdığından, ne nikâhtan, nede diğer bir odada oturan gelin hanımın ailesinden haberdardırlar.

Kapı çalınır açarlar gelen İzmir Müftüsü dür o da davetlidir diye düşünürlerken damat konuyu açıklar. “Eğer genç olsaydım bu töreni başka türlü yapmak isterdim. (Gelini) bir ata bindirir, ben de bir ata binip koşturur, kaçırtır alırdım; ama şimdi bunu yapacak kadar genç olmadığımı anlıyorum”

Evet, davetin nedeni anlaşılmıştır bir nikâha şahitlik edeceklerdir. Köşkün üst kat sofasına kapısı açılan büyücek bir odaya, bir masa konmuş, iki tarafına misafirler ve şahitler için koltuk ve sandalyeler dizilmişti.

Damadın giydiği lacivert kruvaze elbisesini başında ki yassı koyu renkli kalpağı tamamlarken gelin hanım koyu renkli bir rob giymiş ve başını adet olduğu ölçüde örtmüştü…

Son derece sade bir şekilde planlanan ve sessizce beklenen nikâh akdinin başlangıcı damadın Kadı’ya hitaben şu sözleri ile başladı.

“Efendi Hazretleri, biz, (Hanımefendi ile) evlenmeye karar verdik, lütfen gerekli işlemi yaparmısınız.” Bu sözler üzerine geline dönen kadı sorar; “Hanımefendi, on dirhem gümüş mihri müeccel (boşanma halinde kadının hayatını garantiye alacak tazminat) ve aranızda kararlaştırılan mihri muaccel (kızın tarafına peşin verilecek para veya mal)  ile hazır bulunanların önünde evlenmeyi kabul ediyormusunuz?” Kabul cevabını alan Kadı aynı soruyu bu sefer damada sorar “Kabul ettim” cevabını alınca nikâh akdini orada bulunanları yeni evlilerin mutluluk ve sıhhatine bu evliliğin vatanımıza hayırlı olması için duaya davet ederek sonlandırır…

Evet, bu nikâh bir ilktir. Nikâhın dini kural gereği perşembe günü olması gerekirken pazartesi günü kıyılmış ve nikâh kıyılırken gelinde nikâh akdinde bulunmuştur. Damat nikâhta yaptığı bu değişiklikleri bile yeterli görmediğini nikâhtan sonra söylediği “İnşallah zaman olur, nikâhı Vali bey kıyar” sözleri ile ifade eder.

Bu isteğini 17 Şubat 1926 da çıkarılan evlilikte resmi nikâh zorunluluğu, tek eşle evlilik esasının getirildiği “Türk Kanunu Medenisi” ile sağlayan damat “Mustafa Kemal” gelin hanımefendi ise Zübeyde Hanımı İzmir’e geldiğinde karşılayan ve Karşıyaka’daki aile köşkünde misafir eden Latife Hanım’dır.

İzmir Göztepe semtinde Latife Hanım’ın ailesine ait Uşakizade Köşkünde İzmir Merkez Kadısı Ömer Fevzi ibni Hüseyin Efendinin kıydığı nikâhta Mustafa Kemal’in şahitleri Mareşal Fevzi Paşa ile Kazım Karabekir Paşa olurken Latife Hanımın şahitleri ise İzmir Valisi Abdülhalik Bey ve Başyaver Salih Beydi. 

Nikâh ertesi günlerde şu şekilde duyurulmuştu İzmir halkına;

Mutlu Anlaşma: Ulu kurtarıcı Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Uşakizade Muammer Beyefendi’nin kızları Latife Hanımefendi’yle nikâhları gerçekleşmiştir. Bu Mutlu anlaşma, İzmir ve İzmirlileri bir mutluğa ulaştırmış ve ayrıca övünç kaynağı olmuştur. Kurtuluş tarihinin en büyük yaratıcısına ve eşi hanımefendi hazretlerine tebrikler sunarız.

Nikâhla ilgili belgeler:

Huve

İZİNNAME-İ ŞER’İ

Numara

Mihr-i müeccel

Mihr-i muaccel

324

On dirhem halis gümüş

Beyn-i madde malumdur

Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri ibni Ali Rıza Efendi ile İzmir eşrafından Uşakizade Muammer Beyefendi Hazretlerinin kerime-i iffet vesimeleri Latife Hanımefendi Hazretlerinin mahzer-i şuhudda taraf-ı daiyanemden akitlerinin icra edildiğini mübeyyin vesika-i şer’iyedir.

Şahitler

Müşir Fevzi Paşa Hazretleri İbni Ali Sırrı Efendi

Ferik Kâzım Karabekir Paşa Hazretleri ibni Mehmet Emin Efendi

Vali-yi Vilayet Mustafa Abdülhalik Beyefendi ibni Arslan Efendi Seryaver Kaymakam Salih Beyefendi ibni Cafer Efendi

11 Cemaziyelahir 1341

29 Kanunuevvel 1339

(29 Ocak 1923)

İzmir Merkez Kadısı

Ömer Fevzi ibni Hüseyin

İş bu suret aslına mutabıktır.

11 Safer 1342 (23 Eylül 1923)

Mühür: İzmir Vilayeti

İmza: Fevzi

BAKİR

Münakehat (Nikâhlanmalar) Vukuatı İlmühaber Sureti

Akitleri İcra Kılınan

Zevcin

İsim ve Şöhreti Vaziyet ve Sanatı

Gazi Müşir Mustafa Kemal Paşa Hazretleri

Zevcenin

İsim ve Şöhreti Vaziyet ve Sanatı

Fatmatü’z-zehra Latife Hanımefendi

Mahal ve Tarih-i Veladeti

Selanik 1296 (1881)

Mahal ve Tarih-i Veladeti

İzmir 1315 (1899)

Milleti

İslam

Milleti

İslam

Esasen Nüfustaki Mahal-i Kaydı

Göztepe Mahallesi Hane: 46

Esasen Nüfustaki Mahal-i Kaydı

İzmir’in Fettah Mahallesi Hane: 116

Pederinin

İsim ve Vaziyet ve Sanatı

Tüccardan Ali Rıza Efendi

Pederinin

İsim ve Vaziyet ve Sanatı

Uşakizade Mahmud Muammer Beyefendi

Mahal-i İkameti

-

Mahal-i İkameti

İzmir

Validesinin

İsim ve Şöhreti

Zübeyde Hanım

Validesinin

İsim ve Şöhreti

Hadice Adviye Hanım

Mahal-i İkameti

-

Mahal-i İkameti

İzmir

Zevc Vekilinin

İsim ve Şöhreti

Bi’l-asl

Zevce Vekilinin

İsim ve Şöhreti

Bi’l-asl

Mahal-i İkameti

İzmir

Mahal-i İkameti

İzmir

Şahidin

İsim ve Şöhreti

Müşir Fevzi Paşa Hazretleri

Şahidin

İsim ve Şöhreti

Mustafa Abdülhalik İzmir Valisi

Tarih-i Veladeti

-

Tarih-i Veladeti

İzmir

Şahidin

İsim ve Şöhreti

Ferik Kâzım Karabekir Paşa Hazretleri

Şahidin

İsim ve Şöhreti

Seryaver Kaymakam Salih Bey

Tarih-i Veladeti

-

Tarih-i Veladeti

İzmir

Akd

Tarihi

29 Kanunusani 339

(29 Ocak 1923)

İzinname

Tarihi

11 Cemaziyelahir 1341

(29 Ocak 1923)

Günü

-

Numarası

324

Mihr-i Müsemma

Müstevi

1 Muaccel

Gayri Müstevi

Müeccel

Yekûn

Kaynakça:

Gazeteci yazar Ahmet Gürel’in 2018 Ocak ayı İzmir dergisinde yayımlanan “Gazi ve Latife Hanım” yazısı,

Garp Cephesi Kurmay Başkanı Asım Gündüz “Hatıralarım”,

Gazeteci, yazar Naşit Hakkı Uluğ’un bilgileri ile 30.1.1923 tarihli Vakit Gazetesinde yayınlanan haber,

Dr. Ali Güler, “Benim Ailem (Atatürk’ün Saklanan Ailesi)”,

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Arşivi.

Sitemizden en iyi şekilde faydalanmanız için çerezler kullanılmaktadır.