Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Ulusal Kurtuluş Savaş’ından sonra “var oluş” belgesi olan Lozan Antlaşması, 99 yıl önce bugün, 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lozan kentinde Büyük Millet Meclis Hükumeti adına İstiklal Savaş’ının Garp Cephesi Kumandanı ve dönemin Dışişleri Bakanı İsmet Paşa, Sağlık Bakanı Dr. Rıza Nur ve Trabzon Mebusu Hasan Saka tarafından imzalandı…
Batılı güçlere karşı verilen kurtuluş mücadelesinin, Mudanya Mütarekesi ve Lozan Antlaşmalarıyla sonlandırılması Türkiye Cumhuriyeti’nin en anlamlı günlerinden biri olarak kabul edilir ve ulusal bir bayram günü olarak kutlanması istenirken diğer yanda bu antlaşmayı hezimet olarak gören bir başka anlayışta vardır.
Konu ile ilgili medyada gözüme çarpan iki haberi paylaşmak istiyorum.
– Lozan Hezimettir.
İktidar yandaşı Yeni Akit gazetesi Lozan Antlaşmasının 99ncu yıl dönümünü “Lozan hezimetinin 99. yıl dönümü” başlığı ile haberleştirmiş. Bu haberi yapan şunu iyi bilsin ki anlaşma için Büyük Millet Meclisi Hükümeti temsilcisi olarak giden heyet Türkiye Cumhuriyeti Devleti temsilcileri olarak dönmüşlerdir… “Evet, Lozan bir hezimettir” ama Lozan’da Türkiye ile anlaşmayı imzalayan “Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya devletleri için hezimettir. Sevr anlaşmasını imzalayanlar için hezimettir.” Bu böyle biline…
– Lozan Barış Antlaşmasının Resmi Bayram olarak kutlanması.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu sosyal medyasından yaptığı paylaşımda ise antlaşmanın bayram olarak kabul edilmesini istiyor;
"…Milli mücadelemizi, büyük bir diplomasi zaferiyle taçlandırdığımız Lozan Barış Antlaşması’nın yıl dönümünde tekrar söylüyorum. Parlamento açıldığında vereceğimiz ilk kanun teklifi, Lozan’ın resmi bayram olarak kabul edilmesinin teklifi olacaktır. Lozan, ülkemizin tapu senedidir."
Lozan Antlaşmasının ulusal bayram olarak kutlanmasını isteyen Mustafa Kemal Lozan Antlaşması’nın yıl dönümünde 26 Temmuz 1927 tarihinde kendisini ziyarete gelen İstanbul Üniversitesi Talebe Cemiyeti Heyetine aşağıdaki konuşmayı yaparak, konunun önemine dikkat çekmiştir.
"Lozan antlaşması, Türk tarihinde bir dönüm noktasıdır. Türk milletli için siyasal bir zafer oluşturan bu antlaşmanın Osmanlı tarihinde eşi yoktur. Milletimiz bununla hakkıyla övünebilir ve Türk milleti yüksek bir eseri olan bu antlaşmanın yüksek kıymetini bilmesi gereken gençliğine bunu geçmişte kararlaştırılmış antlaşmalarla karşılaştırmasını önermelidir. Bu nedenle Lozan görüşmelerinde her türlü siyasal mücadelelere göğüs vererek sonucu elde etmede büyük bir anlayışlılık göstermiş olan İsmet Paşa’yı yücelterek anmak görevimdir… Gençliğin gerçek gösterişinden pek duygulandım. Lozan antlaşması imza gününün milli bayram olarak kabul edilmesi uygundur."
Mustafa Kemal’in bu teklifi yasal olarak uygulanmasa ve resmi olarak ulusal bayramlar arasında yer almasa da uzun yıllar boyunca Halkevlerinin özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir şubelerinde İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesinde ulusal bayram havasında çeşitli törenlerle devlet erkânının da katılımıyla Lozan Sulh Bayramı olarak kutlanmıştır…
1946’da çok partili hayata geçiş ve sonrasında Mayıs 1950 seçimleriyle iş başına gelen Demokrat Parti iktidarıyla Lozan Sulh Bayram’larının eski görkemli kutlamaları son bulmuş ve İsmet Paşanın kişiliği üzerinden Lozan Antlaşması sıradanlaştırılmıştır.
Giderek Lozan Sulh Bayramı kutlamaları engellenmiş, 1955 yılında Lozan Zaferi’nin 32. yıldönümü dolayısıyla CHP Üsküdar ilçesi tarafından yapılması kararlaştırılan anma törenine Üsküdar Kaymakamlığınca izin verilmemiştir. İzmir’de yapılması planlanan Lozan Günü kutlamaları da ‘Lozan zaferinin milletin malı olduğunu göz önünde tutarak CHP’nin bu mevzudaki toplantısına izin verilmeyecektir’ gerekçesiyle yasaklanmıştır.”
Bugün ise iktidar Lozan Antlaşmasını sadece Cumhurbaşkanlığınca yayınlanan bir mesajla anmakta konu ile ilgili hiçbir program yapmadığı gibi çeşitli konuşmalarda antlaşma “hezimet” olarak kabul edilmektedir.
Sonsöz Nutuktan, Mustafa Kemal Atatürk diyor ki; “…Saygıdeğer Efendiler, Lozan Barış Antlaşması’ndaki hükümleri öteki barış teklifleriyle daha fazla karşılaştırmanın yersiz olduğu düşüncesindeyim. Bu antlaşma, Türk milletine karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sévres Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir!”