Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Ulusal Kurtuluş Savaş’ından sonra “var oluş” belgesi olan Lozan Antlaşması, 100 yıl önce bugün, 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lozan kentinde Büyük Millet Meclis Hükumeti adına İstiklal Savaş’ının Garp Cephesi Kumandanı ve dönemin Dışişleri Bakanı İsmet Paşa, Sağlık Bakanı Dr. Rıza Nur ve Trabzon Mebusu Hasan Saka tarafından imzalanırken masanın diğer tarafında "Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya" devletleri vardı.
I. Dünya Savaşı sonrasında İtilâf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti arasında 10 Ağustos 1920’de Fransa’nın başkenti Paris’in 3 km batısındaki Sevr banliyösünde Osmanlı’nın idam fermanı olarak değerlendirilecek Sevr Antlaşmasıyla Türkiye’ye 480 bin kilometrekare toprak bırakılırken, Milli Mücadele sonrasında 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşmasıyla, Türkiye’nin elde ettiği toprağın yüz ölçümü ise 736 bin kilometrekare ye yükseltilmiş 29 Haziran 1939 günü Hatay’ın katılmasıyla, Türkiye’nin yüz ölçümü 783 bin kilometrekareye çıkmıştır…
Mustafa Kemal Atatürk Nutuk’ta Lozan anlaşmasını şöyle değerlendirir "…Saygıdeğer Efendiler, Lozan Barış Antlaşması’ndaki hükümleri öteki barış teklifleriyle daha fazla karşılaştırmanın yersiz olduğu düşüncesindeyim. Bu antlaşma, Türk milletine karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sévres Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir!"
Kurtuluş Savaşı’nı kazandıktan sonra İsmet Paşa liderliğinde Lozan’a giden heyet, İsviçre’ye "TBMM Heyeti" adıyla gidip masaya oturmuştur. Senet imzalanıp, masadan kalktıklarında ise onlar artık "Türkiye Heyeti"'dir. Egemen bir devletin temsilcileri olarak İsviçre’den Türkiye’ye dönen heyetin kazanımları yeni bir Türkiye Cumhuriyeti Devletinin doğuşunun temel taşıdır.
1) Lozan, Türkiye Devleti’nin kurucu antlaşmasıdır.
2) Lozan, Türkiye’nin ulusal sınırlarını belirleyen ve onu bu sınırlar içinde siyasal açıdan bağımsız ve egemen kılan belgedir.
3) Lozan Türkiye’nin iktisadi bağımsızlık belgesidir ve iktisadı millileştirmenin temel adımıdır.
4) Lozan, imzacı büyük devletlerle eşitlik belgesidir.
5) Lozan, o gün de bugün de gelişmişliği ve hatta uygarlığı simgeleyen Batı dünyasına Türkiye’nin kalıcı biçimde katılımının belgesidir.