Heykeltraş Uğur Çalışkan’ın Ayvalık Küçükköy’de kurduğu Ksilografi Müzesi, dünyanın en eski ahşap baskı tekniği olan ksilografiyle üretilmiş eserlere ev sahipliği yapıyor. Müze-atölye, bu yaz sanatçıları ağırlayacak.
Ksilografi ya da ahşap baskı, ahşap levha kullanılarak, yüksek kazı tekniğiyle hazırlanan tahta kalıplarla gerçekleştirilmiş özgün bir baskı tekniği.
Eski Türkler tarafından bilinmesine rağmen, kitap çoğaltma yerine daha çok yazmacılık tekniği olarak kullanılan Ksilografi, yazmacılığın yok olmasıyla kendisine çok fazla uygulama alanı bulamamış.
Haber: Özgür Duygu Durgun
Türk sanat ortamında tahta oyma resimleriyle gündeme gelen ilk sanatçılardan biri Turgut Zaim. Geçmişte, Güzel Sanatlar Akademisi’nin önemli hocalarından, Fransız ressam Leopold Levy’nin kurduğu gravür atölyesinde Sabri Berkel ve Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun ksilografi tekniğiyle ilgilendiği biliniyor. Ahşap veya tahta kazı tekniği Aliye Berger, Mustafa Pîlevneli, Cemal Tollu, Orhan Peker ve Devrim Erbil gibi ustalar tarafından da çeşitli dönemlerde yorumlanarak eserlerine yansımış.
Kökeni Çin’e uzanan; Avrupa'da 15. ve 16. yüzyıllarda kullanılan bu tekniği günümüzde yaşatan merkezlerden biri de Türkiye’de, sanat galerileri, sanatçı atölyeleri ile son yıllarda sanatçıların gözde mekanlarından biri haline gelen Ayvalık’ın Küçükköy mahallesinde.
Tarihi 1490’lara uzanan Küçükköy’deki müzenin en önemli özelliği, Ortaçağ dönemine damgasını vuran ksilografi tekniğinin hala uygulanabilir olduğu tek mekan olması. Küçükköy’de yer alan Ksilografi Müzesi’nin kurucusu heykeltraş Uğur Çalışkan, müzenin aynı zamanda sanatçıların gelip bu eski teknik üzerine çalışabileceği bir ortama sahip olduğunu belirtiyor. Yaklaşık 10 yıl önce açılan müze-atölyede geçmiş yıllarda usta sanatçı Hayati Misman’ın liderliğinde bir “ağaç baskı resmi” çalıştayı da gerçekleştirilmiş.
Gazi Eğitim mezunu olan Uğur Çalışkan’ın uzmanlık alanı heykel. Ankara’daki atölyesinde yılın altı ayı heykel üzerine çalışan sanatçı, yılın geri kalan kısmında Küçükköy’de ksilografi tekniğini günümüze taşıyan çalışmalara ve etkinliklere imza atıyor.
Çalışkan, ksilografinin 1490 ile 1520 arasında 30 yıl süreyle Alman ressam Albert Dürer tarafından bir matbaa tekniği olarak uygulandığını, başka bir ifadeyle Avrupa’da sadece 30 yıllık zaman diliminde geçerli olduğunu belirtiyor. Bu nedenle dünyada oldukça az uygulama alanı olan bu tekniği günümüzde yeniden gündeme getiren Çalışkan’ın hedefi, bir Ortaçağ yerleşimi olan Küçükköy’de Ortaçağ baskı tekniği olan ksilografiyi yaşatmak ve güncel sanata yeni eserler kazandırmak.
Ksilografi’nin günümüzde Almanya, İtalya, Fransa, Rusya gibi ülkelerde toplam sekiz merkezde uygulandığını belirten Çalışkan, Türkiye’de bu alanda üretim yapan tek merkezin Küçükköy’de kurmuş olduğu Müze-Atölye olduğunu vurguluyor. Dünya genelindeki mevcut ksilografi merkezlerinde 1 veya 2 press makinası olduğunu ifade eden Çalışkan, Küçükköy’deki merkezin farklı ülkelerden toplanmış olan yaklaşık 25 civarında eski baskı makinasına sahip olduğunu ifade ediyor.
Müzeyi kurarken çıkış noktasının Rembrandt’ın Hollanda’daki müze evi olduğunu belirten Çalışkan, "O müze ev benim için büyük bir ilham kaynağı oldu. Rembrandt’ın Amsterdam’daki müzesi aynı zamanda günümüz sanatçılarının Rembrandt döneminden kalan press makinalarını kullanabildiği çok özel bir mekân. Burada da benzer bir atmosfer yaratmak istedim ve gerek Türkiye gerekse yurtdışından elektriksiz döneme ait, tamamen kol gücü ile çalışan baskı makinaları toplamaya başladım. Bu atölyede geçmişi oldukça eskiye uzanan baskı makinalarını ve aletlerini görebilirsiniz" diyor. Her yıl yaz döneminde güzel sanatlar akademilerinin farklı disiplinlerinden uzmanları ve kendilerini belli bir alanda kanıtlamış usta hocaları Küçükköy’e davet ederek ahşap baskı üzerine çalışmalarına imkân sağladıklarını ekleyen Çalışkan, "Burada çalışan sanatçıların eserlerini aynı zamanda müzenin duvarlarında görebilirsiniz. Resim veya heykel alanlarında ustalaşmış sanatçıların xsilografi tekniği kullanarak ürettikleri yapıtlardan oluşan ciddi bir koleksiyon oluşturuyoruz" diyor.
Müze hakkında bilgi için: XYLOGRAPHY MUSEUM (@arturagallery) • Instagram fotoğrafları ve videoları