Sermaye, kıyametin kendi şatafatlı ve uzun sürmüş hayatlarından sonra gerçekleşmesini umarken, onu bizzat hazırladıklarından habersiz olabilir mi?
İklim felaketi, diğer pek çok türle beraber her yıl, insanlığı da tehdit edecek boyutlara bir adım daha yaklaşıyor. Yıllardır ucuz yağ elde etmek için tropik ormanlar tahrip ediliyor, yerlerine palmiye ekiliyordu. Endonezya’da bu şekilde pek çok ormanın talan edilmesi bir kenara, bölge halklarına tabii küçük çocuklar bu çiftliklerde, akıl almaz koşullarda çalıştırılıyordu. Palmiye yağı üretimi büyük orman yangınlarıyla da ilişkilendiriliyordu. 2015'te Singapur'u etkisi altına alan hava kirliliği Endonezya ormanlarındaki yangınlardan kaynaklanmış, kirlilik seviyesi normal düzeyin çok üzerine çıkmıştı. 2005-2015 yılları arasında Borneo adasındaki ormansızlaştırmanın yüzde 50'si palmiye çiftliklerinden kaynaklanmıştı(1). Tüm bunlar, ucuz ve sağlıksız yağ üretmek içindi.
Bu, sermayenin umurunda mıydı? Bir ara öyle gibi görünüyordu. Erinç Yeldan, bu konuya dikkat çekmişti; ‘’2020’de Dünya Ekonomi Forumu, belki de tarihinde ilk kez tamamı “çevresel sorunlardan” oluşan bir listeyi gezegenimizin iktisadi ve sosyal faaliyetleri önünde duran en önemli riskler olarak yorumluyordu. Bundan sadece on iki yıl önce, söz konusu riskler listesinde “iklim ve çevresel tehditler” üzerine hiçbir madde yer almıyordu.
WEF’in öngörülerine göre, sadece 2018’de iklim krizi nedeniyle yaşanan doğal afetlerin ekonomik maliyeti 165 milyar doları buluyordu. Rapora göre, “biyolojik çeşitliliğin tahribatı” önümüzdeki on yılın en önemli tehdidi olarak görülüyordu. Raporun yazarları günümüzde süregelen biyolojik yok oluş haddinin son on milyon yılın ortalamasının onlarca, hatta yüzlerce daha fazlasına ulaştığını ve önlem alınmadığı takdirde insanların sağlıklı yaşamaları için gerekli gıda zincirinin çökmesine neden olacağı uyarısını paylaşıyorlardı(2).’’
2021’de elbette durum daha kötü. Dünya Meteoroloji Örgütü'nün (WMO) Küresel İklimin Durumu raporuna göre, 2020'de küresel ortalama sıcaklık sanayi öncesi seviyenin yaklaşık 1,2 derece üzerinde idi. Bu rakam, bilim insanlarının iklim değişikliğinin en kötü etkilerini görmemizde sınır olarak kabul ettiği 1.5 dereceye tehlikeli derecede yakındı. Atmosferdeki sera gazları artmaya devam etmişti. Raporda ayrıca, 1980'lerin ortalarından bu yana, Kuzey Kutbu hava sıcaklıklarının küresel ortalamaya göre iki kat ısındığı söylenmişti. Bu, yalnızca Kuzey Kutbu ekosistemleri için değil, küresel iklim için de çok büyük bir tehlikeydi. Çünkü buz, Güneş’ten gelen fazla ısıyı geri yansıtıyordu ve buzun azalması bunu önleyecek, küresel ısınma daha da artacaktı.
Ayrıca, Eylül 2019 ile Ağustos 2020 arasında Grönland buz tabakası yaklaşık 152 gigaton (152 milyar ton) buz kaybetmişti. Şiddetli yağmurlar ve seller, şiddetli ve uzun süreli kuraklıklar, feci fırtınalar ve ABD ve Avustralya’daki gibi yaygın ve uzun süreli orman yangınları ile birlikte Dünya’nın çeşitli yerlerinde aşırı hava olayları da kaydedilmişti(3). Atmosferdeki CO2 miktarı 2020'de rekor seviyelere ulaşmıştı. Mayıs'ta milyonda 417 parçaydı. Bu, en son, yaklaşık dört milyon yıl önce olmuştu. Bu rekor, her yıl kırılıyordu.
Son 60 yılda atmosfere salınan CO2, doğal artışından 100 kat daha fazlaydı. En kötü senaryoya göre, bu yüzyılın sonunda CO2 seviyeleri, 55 milyon yıl sonra, milyonda 800 olacak. O zamanlar gezegende buz yoktu ve gezegen 12 derece daha sıcaktı.
1990'dan beri Dünya 178 milyon hektar ormanı kaybetti (Libya büyüklüğünde bir alan). Son otuz yılda, ormansızlaşma hızı yavaşladı, ancak uzmanlar, ormanların küresel ısınmayı engellemede oynadığı hayati rol göz önüne alındığında, bunun yeterince hızlı olmadığını söylüyor. Önceki 5 yılda, yıllık tahrip edilen orman 12 milyon hektarken, 2015-20'de 10 milyon hektar idi.
Karadaki tüm karbonun tahmini % 45'i ağaçlarda ve orman toprağında depolanmakta. Küresel olarak topraklar, tüm bitkiler ve atmosferin bir araya getirdiğinden daha fazla karbon içeriyor. Ormanlar kesildiğinde veya yakıldığında toprak bozulur ve karbondioksit açığa çıkar(4).
Peki sermayenin bunda rolü ne, veya bu olanlar onun umurunda mı? OXFAM, 2015 yılında, en zengin %10’un, emisyonların yüzde 50'sinden sorumlu olduğunu, en fakir %50'nin ise sadece %10'undan sorumlu olduğunu tespit eden "Aşırı Karbon Eşitsizliği" başlıklı bir rapor yayınlamıştı(5). 2020’deki bir yazıya göre ise Dünya nüfusunun en zengin yüzde 1'i, 25 yıllık kritik bir emisyon artışı döneminde insanlığın en fakir yarısını oluşturan 3,1 milyar insanın iki katından fazla karbon kirliliğinden sorumluydu. Bu hızla, 2030’da, tehlikeli 1.5 derece sınırına ulaşılacak(6). Daha yakın zamanlarda, geniş kapsamlı bir bilimsel inceleme, Dünya çapında varlıklı hanelerin tüketiminin, küresel çevresel ve sosyal etkilerin artmasının açık ara en güçlü belirleyicisi ve en güçlü hızlandırıcısı olduğunu iddia etti. Ve daha geçen ay, yeni bir araştırma, "kirleten elit" olarak tanımladıkları zenginlerin "iklim sorununun merkezinde" olduğunu ortaya çıkardı. Çalışma, "tehlikeli seviyelerde küresel ısınmadan kaçınmak istiyorsak, yaşam tarzlarında geniş kapsamlı değişikliklerin de gerekli olduğunu" önermekte idi(5).
Sermaye sınıfı, kıyametin kendi şatafatlı ve uzun sürmüş hayatlarından sonra gerçekleşecek olmasını umarken, kıyameti hazırladıklarından habersiz olabilirler mi? İklim krizinin, sermaye sınıfı dahil tüm Dünya’yı kıyamete sürüklediği her yıl tekrar edilirken, sermayenin kâr ve tüketim hırsı bunu bile dert etmeyecek kadar içgüdüsel, kontrol dışı ve canice midir? Cevap; evet, öyledir ve ya sermaye sınıfı Dünya’dan silinir, ya da Dünya’nın kendisi…
----------------------------
1. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48222104
2. https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/erinc-yeldan/kuresel-riskler-raporu-2020-1715662
3. https://news.un.org/en/story/2021/04/1090072
4. https://www.bbc.com/future/article/20210108-where-we-are-on-climate-change-in-five-charts
5. https://jacobinmag.com/2021/05/rich-people-climate-change-consumption
6. https://www.oxfam.org/en/press-releases/carbon-emissions-richest-1-percent-more-double-emissions-poorest-half-humanity