Darbenin iyisi olur mu? Uzatmadan fikrimi açıklayayım; darbenin iyisi olmaz fakat sınıfsal olarak ilerici ve özgürleştirici karaktere sahip olup, öncülüğünü askerler yaptığı için tarihe "darbe" sıfatıyla geçen hareketler mevcuttur.
Dünya'dan akılda kalır örnekler arasında, 'Afrika'nın Che Guevara'sı' lakaplı Thomas Sankara'nın, Burkina Faso'yu özgürleştirme çabası vardır. 'Yukarı Volta' isimli Afrika ülkesinde darbe yapan Sankara, sosyalist politikalarla okuma yazma oranını %13'ten %73'e yükseltti. Bir toprak devrimi gerçekleştirdi. Kendisininki dahil bürokrasinin ve yüksek yönetici kesimin maaşlarını ortalama memur maaşına indirdi ve bu kesintiyi halkçı politikalar gütmede kullandı. Getirdiği yasalarla çölleşmeye ve kadın erkek eşitsizliğine karşı büyük bir mücadele verdi. Fransa'dan bağımsızlık ilan etti ve yeniden bir sömürge konumuna düşmemek için IMF yardımlarını elinin tersiyle itti (Nitekim Güney Afrika bu yardımları, koşulan şartlarla beraber kabul etmiş ve çok geçmeden yeniden bir sömürgeye dönüşmüştü).
Bunun yanı Sıra Portekiz'i faşist Salazar'ın piyonlarının yönetiminden kurtaran Karanfil Devrimi vardır. Liderliğini Portekiz Komünist Partisi ve asi solcu subayların gerçekleştirdiği devrim sırasında askerler sokağa çıkmış, halk bu askerlerin silahlarının namlularına karanfil bırakarak sevgisini ve desteğini gösterince hareketin adı 'Karanfil Devrimi' olmuştu. Faşist hükümet üyeleri bu gösteriden sonra Brezilya'ya kaçtı.
Bunun Türkiye'deki benzerleri neler? Belki 60 darbesi yarı yarıya bir örnek olarak gösterilebilir. Darbe, bugünkü temel işçi ve yurttaş haklarının Türk halkına tanınmasını sağlamıştı. Darbeyi gerçekleştiren Milli Birlik Komitesi içerisinde, büyük bilgin ve sosyalist Doğan Avcıoğlu'nun fikirlerini ve 'Milli Demokratik Devrim' tezini savunanlar vardı. Cuntanın ileri gelenlerinden Cemal Madanoğlu, Avcıoğlu'nun 'Devrim' gazetesinde yazıyordu, fakat cunta tamamıyla bu tarz subaylardan oluşmuyordu. Darbe bildirisini radyodan okuyan kişi Türkeş'ti. Lider Cemal Gürsel, Komünizmle Mücadele Derneği üyesiydi ve cunta tarafından Genelkurmay Başkanı yapılan Ragıp Gümüşpala, daha sonra cuntanınn devirdiği Demokrat Parti'nin mirasçısı olan Adalet Partisi'ni kuracaktı.
Darbenin zamanlaması da manidardı. Liberal politikaları batan Menderes, sonunda Türkiye'nin o yıllar küskün olduğu eski dostu Sovyetler'in kucağına düşmüştü. Yardım istemek için Menderes Sovyetler'le bir görüşme ayarlamıştı. Darbe de tam küs eski dostlar Türkiye ve Sovyetler'in arasındaki buzları eritebilecek bu görüşmeden önce gerçekleşti.
Dolayısıyla demokratik devrimci subaylar, istediklerini tam olarak gerçekleştiremediler. Ordunun daha derinlerine nüfuz edip, güç dengesinde ağır basan taraf olmalıydılar ve bunun için biraz zaman lazımdı.
9 Mart 1971...
Devrimci subaylar bir kez daha denediler. Bu sefer kendi kendilerine hareket etmeleri gerekiyordu. Liderleri General Celil Gürkan'dı. Bu adamın kim olduğunu, Uğur Mumcu'dan okuyalım;
"Celil Gürkan, tam bir 'Kemalist subaydır."
Burada şunu belirtmekte fayda var; o zamanlar Kemalist demek, günümüzdeki gibi Atatürk'ü peygamberleştiren kişi demek değil, ilerici devrimlerini daha da ileri taşımak isteyen kişi demekti. Dolayısıyla dönemin devrimci ve sosyalistlerinin pek çoğu(Mumcu'nun kendisi de dahil) kendisini Kemalist olarak tanımlardı. Günümüz milliyetçilerinin önderleri Nihal Atsız veya Osman Yüksel Serdengeçti gibiler ise Atatürk'e her türlü iftirayı ve çirkin ifadeyi uygun görmekle meşguldüler.
Alıntıya devam edelim; "Atatürk'ün 'tam bağımsızlık" ilkesi ile yoğrulan laik düşünceyi vazgeçilmez bir inanç sayan, Atatürk devrimlerini, ulusal yapı içinde çağdaşlaşma olarak yorumlayan General Gürkan, 12 Mart 1971'den sonra emekliye sevkediliyor, 1973 yılında da elleri ve ayaklarına, zincir bağlanıp, gözlerine siyah bağ bağlanarak, İstanbul Ziverbey'deki Zihni Paşa köşkünde sorgulanıyor, daha sonra da serbest bırakılıyor.
General Gürkan'ın yaşadığı olaylar, yine bir Jakoben-Jironden(burada Mumcu Jakoben'i 'devrimci' kelimesinin, Jironden'i 'muhafazakar' kelimesinin eş anlamlısı olarak kullanıyor) çatışmasının, 1971 dönemine denk düşen yansıması değil midir?
...
Anılarında görüleceği gibi General GÜRKAN, dünya genelinde yaygınlaşan bu modele karşı, ideolojik kaynağını Kurtuluş Savaşı'nda bulan 'devrimci, halkçı, ulusçu, devletçi, laik' görüşü savunan ve '1961 Anayasasındaki özgürlükleri genişletmeye çalışan' bir akımın son öncülerinden biriydi.
General GÜRKAN'ın anılarını okurken, askeri müdahalelerin nasıl geliştiğini, ne gibi çalkantılarla karşılaştığını, ihanetleri, döneklikleri, kararsızlıkları, sanki sizler yaşarcasına öğreneceksiniz.''
Mumcu, Celil Gürkan'ın '12 Mart'a 5 Kala' kitabı için yazdığı önsözde, onu ve 9 Mart cuntasının umutsuz fakat gurulu mücadelesini böyle yorumluyor. Cunta içerisinden, Hava Kuvvetleri Komutanı ve 1980 seçimlerinde CHP'nin başkan adayı olan Muhsin Batur'un taraf değiştirmesiyle güç dengesi, gerici 12 Mart cuntası lehine dönüyor. 9 Martçıların gururlu mücadelesi de 12 Mart'ta püskürtülüyor.
Ve Mumcu, son olarak şu sarih dersi hatırlatıyor; 'Önemli olan, sivil demokrasinin bütün koşulları ile işlemesi ve işletilmesidir.'
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Sankara
2. https://www.bbc.com/news/world-africa-58842427
3. https://www.britannica.com/biography/Thomas-Sankara
4. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/nedir-bu-devrim-karanfil-bagintisi-1832919
5. https://haber.sol.org.tr/haber/karanfil-devrimi-48-yasinda-fasizm-boyle-yenilmisti-333627
Eski ülkücülerin Atatürk'e hakaretleri ve düşmanlıkları üzerine;
1. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/trt-ekranlarinda-ataturke-hakaret-320421
2. https://www.yurtgazetesi.com.tr/medya/ataturk-dusmani-turkcu-olabilir-mi-h155249.html
3. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d01/c004/b062/mm__010040620066.pdf