Kıdem tazminatı; "belirli bir süre çalıştıktan sonra işine son verilen ya da emeklilik dolayısıyla işinden ayrılmak durumunda bulunan işçiye, çalıştığı süreye göre, işverence ödenen para" şeklinde tanımlanmış. 3008 sayılı kanunla 1936 yılında mevzuata girmiş. İşçinin en büyük iş güvencesi ve kazanımları arasında sayılıyor. AKP iktidarı göreve geldiği ilk günden beri işverenler üzerindeki yükü almak için kıdem tazminatını kaldırmak ve aynı isimli bir fon kurmayı gündemde tuttu ama bir türlü formüle edemedi. İşçi kesiminden gelen tepkilere karşı koyamadı. Fon ise şimdilik rafta..
Kıdem tazminatı tavanı ise genelde yüksek ücretlileri ilgilendiren bir konu iken son yıllarda asgari (en az) ücretle arasında makas kapandığı için daha geniş kesimleri de ilgilendirir oldu. Yazımızda bu konuya dikkat çekmek istedik.
1975 yılında çıkan 1927 sayılı kanunla Kıdem tazminatı tavanı asgari ücretin 7,5 katına endekslenmiş ve bir süre böyle devam etmiş. 1982 yılında 2762 sayılı kanunla "en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı emeklilik ikramiyesini geçemez" şeklinde bağlanmış ve bugüne kadar süregelmiştir.
80 ve 90 lı yıllarda asgari ücrete oranı yüksek seviyelerde iken 2000 li yıllara doğru düşme eğilimine girmiş AKP döneminde neredeyse asgari ücretle aynı seviyeye gelmiştir.
Basit bir hesapla 80 ve 90 lı yıllarda kıdem tazminatı tavanının asgari ücrete oranını ortalama 5 olarak alırsak. Bugün 25 yıl çalışıp emekli olan işçi kıdem tazminatı tavanı 20.000,00 x5= 100.000,00 TL.25 yıllık kıdem tazminatı tutarı da 2.500.000,00 TL olacak iken, bugün 35.058,58X25=876.464,50 TL alabileceği tazminat tutarıdır.
Yüksek kıdeme esas olacak ücret dilimlerini Sümerbank, Petkim, madenler, belediyelerdeki kamu işçileri ile özel banka ve özel şirketlerde çalışan işçiler çok rahat alabilmekteydi. Kömür Madeni ve Termik santral Soma ve çevresinin, Tekstil Fabrikası Bergama’nın, rafineri ve Petkim Aliağa ve çevre ilçelerin kamu işletmeleri olarak hem istihdama hem de yüksek ücret düzeyleri ile çalışanların refah seviyelerinin artmasına katkı sağlamaktaydı. Bir arkadaşım babasının 25 yıl Sümerbank Bergama Tekstil fabrikasında çalıştıktan sonra emekli olduğunda kıdem tazminatı ile bir ev ve iki araba aldığını söylemişti. Bugün aynı şartlarda emekli olmuş olsa alabileceği kıdem tazminatı tutarı 876.464,50 TL yi geçemeyecektir. Bu parayla da ancak orta halli ikinci el bir otomobil alınabilir.
Kıdem tazminatı tavanının asgari ücrete göre düşük kalması memur maaş katsayısındaki artışa bağlı olması sebebiyle memur maaşlarının da yıllar içinde asgari ücrete göre düşük kaldığını yani en az ücrete yaklaştığını söyleyebiliriz. Yıllar içinde toplumun farklı kesimlerinin gelir ve refah seviyelerinin nasıl bozulduğunu yukarıda açıklamaya çalıştığımız bir tek örnek bile açıkça göstermektedir.
AKP iktidarı döneminde özelleştirme ve taşeron sistemi ile yüksek ücret seviyeleri düşerken buna bağlı olarak kıdem tazminatı tutarları ve tavanı da azalmıştır. Sistemli ve programlı bir şekilde uygulanan bu politikalar İşçinin, memurun dolayısı ile toplumun refah seviyesinden resmen çalmıştır.