İzmir’in Dikili İlçesi’nde bulunan ve ilk defa belgeseli yapılan toprak altındaki antik kent Atarneus’un neden terkedildiğine ilişkin gizem meydana çıktı. Yıllarca söylenen Bakırçay’ın, Atarneus’un yanından denize ulaştığı bilgisinin ise doğru olmadığı anlaşıldı.
Dikili çatısında bulunan ve tarihi 4 bin yıl öncesine dayanan antik kent Atarneus’un ilk defa belgeseli yapılarak yayınlandı. Yönetmenliğini Serdar Gazi ve Sercan Gazi kardeşlerin yaptığı belgesele konuk olarak Pergamon Kazı Başkanı Prof. Dr. Felix Pirson ve kazı başkan yardımcısı Doç. Dr. Güler Ateş katıldı. Güler Ateş, yıllardır merak edilen bir soruya; Atarneus’un neden terkedildiğine açıklık getirdi. Ateş, aynı zamanda bilinenin aksine Bakırçay’ın seyrinin hiçbir zaman değişmediğini de açıkladı.
Haber: Oben ULU
Foto: Serdar Gazi, Sercan Gazi, Doç.Dr. Güler Ateş
KAPSAMLI ÇALIŞMALAR YAPILDI
Dikili’deki dönemin en önemli antik kentlerinden biri olan Atarneus uzun bir süredir geniş ve kapsamlı olarak Pergamon kazı ekibi tarafından araştırılıyordu. Pergamon Kazı Başkanı Felix Pirson, buradaki çalışmalara Alman Arkeoloji Enstitüsü Başkanlığında, dünyanın çeşitli üniversitelerinden gelen arkeologlar, eskiçağ tarihçileri, jeomorfologlar, jeofizik uzmanları ve topografların da katıldığını belirtti. Yürütülen çalışmalar sırasında en çok merak edilen 'Atarneus antik kenti neden terk edildi?' sorusuna yanıt arandı. Daha önce Bakırçay’ın, Atarneus’un yanından denize aktığı ve buradaki deltada sivrisinekler nedeniyle sıtma hastalığının meydana çıktığı ve halkın bu nedenle burayı terk ettiği düşünülüyordu. Ancak Atarneus ile ilgili çekilen belgeselde gerçeğin bu şekilde olmadığı ortaya kondu.
Foto: Pergamon Kazı Başkanı Felix Pirson
HİÇ BOZULMAMIŞ ÇOK ÖNEMLİ BİR KENT
Belgeselde ilk olarak Atarneus hakkında bilgi veren Doç.Dr. Güler Ateş; "Atarneus birçok bakımdan önemli. Birincisi yazılı kaynaklar tarafından söz edilmiş olması. 1878 yılında bu yazılı kaynaklardan, verilerden yola çıkan ilk araştırmacılar buranın lokalizasyonunu yapmışlar. O zamandan beri bu kentin Atarneus olduğu kabul ediliyor. Normalde erken dönemden gelen antik kentler, tunç, arkaik ve klasik dönemden gelenler; Roma Döneminde çok yoğun bir şekilde yerleşim görür. Dolayısıyla Roma Döneminde büyük yapılaşma faaliyetleri olur. Çünkü Roma Döneminde özellikle mimari, çok ileri bir seviyeye getirilmiştir. Bu sebeple Roma Döneminin yaşandığı antik kentlerde daha önceki evreler otomatikman yok edilmiş oluyor. O evreleri ancak Roma Döneminden kalma binaların arasında daha derine indiğinizde küçük parçalar halinde bulabiliyorsunuz. Atarneus öyle değil, Atarneus milattan önce 1. yüzyılda terk edilmiş. Dolayısıyla Roma Dönemini görmemiş, öyle kalmış. Yani kent Roma’dan önce ki evreleriyle konserve edilmiş durumda kalmış" dedi.
Foto: Bakırçay’ın Atarneus’un dibinden denize karıştığı sanılıyordu.
BAKIRÇAY HİÇBİR ZAMAN BURADAN AKMAMIŞ
Ateş; “Atarneus’un neden terk edildiği hep sorulan bir şeydi. Cevabı bulunamıyordu. Cevap olarak bazı spekülasyonlar vardı. Bunlardan biri de; Bakırçay’ın Atarneus’un dibinden denize karıştığıydı. Buradan geçerken de deltayı bataklık hale getirdiği ve bundan dolayı da sıtmanın yayıldığı, sıtmadan dolayı da halkın kenti terk ettiği düşünülüyordu. Buna inanılıyordu. Atarneus antik kentinin bitiminde, ovada jeomorfolojik çalışmalar çerçevesinde karot sondajlar yapıldı. Sonra anlaşıldı ki yok böyle bir şey. Yani Bakırçay hiçbir zaman buradan akmamış. Bakırçay’ın bugünkü deltasının, seyrinin olduğu yerde de karot sondajlar açıldı. Bakıldı ki Bakırçay aşağı yukarı hep buralardaymış. Bakırçay’ın yatağı değişmemiş"
Foto: Bakırçay’ın yatağı hiç değişmemiş.
HALK ROMALILARDAN KAÇMIŞ
"Peki, böyle olunca şu soruyu soruyoruz; Atarneus neden terkedildi? Bu da bir teori ama akla yakın geliyor. Siyasi olaylarla açıklamak gerekiyor bu terk edilişi. Birinci Mithridates Savaşı dediğimiz bir savaş M.Ö 89 – 84 arasında yapılmıştı. Mithridates Romalılara karşı kuzeyden geliyor ve halkın desteğini de alarak Romalılara karşı savaşıyor. Atarneus halkı da buna destek veriyor. Lojistik destek ve savaşarak. Çok kanlı savaşlar yaşanıyor. Roma Mithridates’i cezasız bırakmıyor. Mithridates’e destek vermiş bütün kentler ve kaleler cezalandırılıyor. Büyük bir olasılıkla diyoruz ki Atarneus, bu savaştan sonra Romalıların cezalandırması sonucu terk edildi. Terk edildi ve halk Pergamon’a geldi. Zaten Pergamon da büyük bir metropole dönüşmüştü. Halk küçük yerde korunmasız yaşamaktansa Pergamon’a taşınmıştı diye düşünüyoruz" dedi.
Foto: Atarneus belgeseli çekimlerinden
Birinci Mithridates Savaşı (MÖ 90 - MÖ 85)
Roma İmparatorluğu'nun Anadolu'ya yayılmasını durdurmak için yapılan üç savaştan birincisidir.
Bu savaşta Pontus Krallığı ve Roma hakimiyetine karşı çıkan birçok Yunanca konuşan Anadolu şehri, Pontus Krallığı kralı olan VI.Mithridates komutanlığı altinda Roma Cumhuriyeti ve onun Anadolu'da müttefiki olan Bitinya Krallığı'na karşı savaşmışlardır. Bu savaş 5 yıl sürmüştür. Roma lejyonlarına komuta eden general çok kere Lucius Cornelius Sulla olmuştur; ama Valerius Flaccus ve Gaius Flavius Fimbria de Romalı lejyonlara komuta etmişlerdi. Bu savaşta önemli muharebeler MÖ 86 yapılan Chaeronea Muharebesi ve Orchomenus Muharebesi'dir. Birinci Mithridates Savaşı MÖ 85'te Roma Cumhuriyeti'nin galip gelmesı ve VI. Mithridates'in bu savaşta eline geçirmiş olduğu tüm arazileri Roma ve müttefiklerine bırakıp Pontus Krallığı'na geri çekilmesi ile son bulmuştur. Birinci Mithridates Savaşı resmen MÖ. 85'te Dardanus Antlaşması ile sona ermiştir.
Birinci Mithridates Savaşı'ndan sonra MÖ 83– MÖ 81 döneminde İkinci Mithridates Savaşı ve MÖ 75– MÖ 63 döneminde Üçüncü Mithridates Savaşı yapılmış ve bu savaşlar MÖ 83'te Pontus Kralı VI. Mİthridates'in ölümü ile Roma Cumhuriyeti galebesi ile sona ermiştir. (Kaynak: Vikipedia)
Foto: Mithridates Büstü